Emevî ve Abbâsî idaresinde kölelik

Abstract

Genel bir ifade ile insanların özgürlüğünden mahrum edilerek bir başkasının malı sayılması şeklinde isimlendirilen kölelik, en eski dönemlerden itibaren hukuk sistemleri ile bir nevi yasallaştırılmıştır. Bugün insanlık için dehşet verici ve imkânsız olarak görülen kölelik, eski devirlerde meşru sayılmakta ve insanlar; hürler ve köleler olarak iki sınıfa ayrılmaktaydılar. Tüm hakların sahibi olan hürler, mahiyetlerindeki köleleri hak ve fiil ehliyetinden, hatta yaşama güvencesinden yoksun bırakarak, bir eşya gibi alıp satmakta, miras bırakmakta ve onları verecekleri her türlü cezaya katlanmaya zorlamaktaydılar.Kölelik kurumu, eski toplumların ekonomik hayatında vazgeçilmez bir unsur olarak görülmekteydi. Bu yüzden insanı en yüce varlık olarak telakki eden semavi dinler, köleliği ortadan kaldırmamakla birlikte; kölelere iyi muamele edilmesi hususunda telkinde bulunmuşlardır. Ancak İslâmiyet bir adım ileri giderek kölelerin âzat edilmesini teşvik etmiş ve kölelerin hürriyetlerine kavuşmaları için pek çok yol ortaya koymuştur. Bu bağlamda İslam toplumları, Kur'an ve hadisler çerçevesinde kölelik kurumuna farklı bir statü kazandırmışlardır. Nitekim eski toplumlarda hiçbir ehemmiyeti olmayan köleler, Emevî ve Abbâsî hilafetine gelindiğinde, hür ve köle arası bir statüde yer alan mevâlî veya başka adlar altında tanımlanarak, devletin en üst düzey memuriyetlerinde istihdam edilmişlerdir.

In a general sense, slavery, which is denied the freedom of people and regarded as someone else's property, has been legalized with legal systems since the earliest periods. Slavery, seen as terrifying and impossible for mankind today, was considered legitimate in ancient times and the people was divided into two classes as freedoms and slaves. The freedoms, which are the sovereigns of all rights, buy and sell the slaves under their control as a commodity, leave them inherited, and force them to endure every punishment they may give, depriving the slaves in their control from the right and the ability to act.The institution of slavery was seen as an indispensable element in the economic life of old societies. Thus, the heavenly religions, who regard man as the supreme beings, even though they have not removed the slavery, have sought to be treated well in slaves. However, Islam has gone a step further and encouraged slaves to be resigned, and has revealed many ways for the slaves to enjoy their freedoms. In this context, Islamic societies, in the light of Qur'an and hadiths, have given different status to slavery institution. As a matter of fact, slaves who were not worthy in the old societies were employed in the highest civil servants of the state when it came to the Umayyad and Abbasid Caliphate, defined under 'mevâlî' that is in a free and slave status or other names.