Bir sosyal hareket olarak küreselleşme karşıtlığı

Abstract

ÖZET Elinizdeki çalışma günümüzün en önemli toplumsal muhalefet hareketlerinden biri olan küreselleşme karşıtı hareketin doğasım ve dinamiklerini tanımlamaya ve bu hareketi analiz etmeye çalışmaktadır. Küreselleşme karşıtı hareket bir sosyal hareket olarak ele alınmıştır. Çalışma hareketin ortaya çıktığı 1990'lann sonlarından, tezin yazılma tarihi olan 2004 yılının basma kadar geçen süreyi kapsamaktadır. Çalışmada kullanılan bilgi ve veriler temel olarak mevcut literatür ve küreselleşme karşıtı hareketin içinde yer alan örgütlerin web sayfalarına dayanmaktadır. Tezin iki temel sorusu vardır. Birincisi, küreselleşme karşıtı hareket nasıl tanımlanabilir ve ikincisi bu hareket kuramsal açıdan nasıl açıklanabilir? Küreselleşme karşıtı hareketi tanımlayabilmek için, hareketin nasıl ortaya çıktığı ve geliştiği, nesnel dinamiklerinin neler olduğu, hangi toplumsal aktörleri barındırdığı ve ne tür taleplerin ileri sürüldüğü, politik perspektiflerin ve önerilen alternatiflerin neler olduğu, sosyal tabanının kimlerden oluştuğu ve son olarak da nasıl örgütlendikleri araştırılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda küreselleşme karşıtı hareketin kendisinden önceki sosyal hareketlerden belirgin farklılıklar taşıdığı görülmüştür. Küreselleşme karşıtı hareket çok sayıda hareketin, örgütün ve çeşitli aktörlerin bir araya gelmesi ile oluşan heterojen bir harekettir. Bu heterojenlik tabandan, politik perspektiflere kadar bütün düzeylerde çeşitliliği beraberinde getirir. Ancak küreselleşme karşıtı hareket kendisini oluşturan öğelerin toplamına da indirgenemez. Küreselleşme karşıtı hareketi bir sosyal hareket olarak tanımlamamızı sağlayan ortaklık zemini ve bütünleşme dinamikleri de araştırılmıştır. Küreselleşme karşıtı hareketin nesnel dinamiği küreselleşme olgusunun kendisidir ve bu süreçte ortaya çıkan sorunların birbirinden bağımsız olmadığı bilinci farklı aktörler, örgütler, hareketler arasındaki eklemlenmenin temel dinamiğidir. Küreselleşme karşıta hareketin en önemli özelliği küresel bir hareket olmasıdır. Bu özellik en fazla örgütlenme düzeyinde açığa çıkar. Hareketin küresel düzeyde örgütlenmesini internet aracılığı ile kurulan yatay ağlar mümkün kılmıştır. Ağ temelli örgütlenme merkezi ve hiyerarşik olmayan, oldukça gevşek bir yapılanmadır. Bu ağlar sayesinde yerel, ulusal ve ulusüstü mücadeleler hızla birbirine eklemlenmektedir. Küreselleşme olgusu ile birlikte sosyal hareketlerin de ulusal sınırların ötesinde faaliyet rvyürütmesi teorik alanda yeni sorunları ve arayışları beraberinde getirmektedir. Mevcut sosyal hareket teorileri, sosyal hareketleri ulusal bir bağlamda ele almış, dolayısı ile küresel bir hareketin dinamiklerini araştırmakta yetersiz kalmıştır. Son yıllarda ağlara ilişkin olarak geliştirilen teoriler, küreselleşme karşıtı hareketin nasılı araştırmak için potansiyel kaynaklardır. Ancak bu teoriler de küreselleşme karşıtı hareketin yarattığı ağlan tanımlamada henüz yeterli değildir. Küreselleşme karşıtı hareket tam olarak ne `eski` (sımfsal hareketler) sosyal hareket biçimlerine, ne de `yeni` (kültürel hareketler) sosyal hareket biçimlerine benzer. Bu hareket sınıf-özneleri içinde barındırmasına ve çeşitli sınıfsal talepleri öne sürmesine rağmen yalnızca bir sınıf hareketi olmadığı gibi, kültürel talepleri olan grupları içinde bandırmasına rağmen kültürel bir hareket de değildir. Daha çok bu ikisi arasında bir sentez gibidir. Küreselleşme karşıtı hareketin bu özgün özelliği, onu teorik yaklaşımların ele aldığı sosyal hareket biçimlerinden ayırmaktadır. Dolayısıyla mevcut yaklaşımlarla bir bütün olarak küreselleşme karşıtı hareketi açıklamak mümkün görünmemektedir.

ABSTRACT This study is aimed at defining the nature and dynamics of the anti-globalization movement, one of the most important among current social opposition movements; and analyzing the movement in question, which is presented here as a social movement. The study consists of the time frame from late 1990's, when the movement emerged for the first time, to the beginning of 2004, which is the starting date for this diesis. The information and data used in the study are mainly gathered from the existing literature and the websites of the organizations included in the anti-globalization movement. The thesis has two main questions. First question is how to define the anti- globalization movement; and second question is how to explain the movement theoretically. In order to define the anti-globalization movement, research is conducted on how the movement came out and developed, what its objective dynamics are, which social actors it included and what kind of demands are made, what the political perspectives and suggested alternatives are, who comprised its social base and finally, how they became organized. As a result of the research it is concluded that the anti- globalization movement is significantly different from other social movements preceding itself. The anti-globalization movement is a heterogeneous movement, which emerged with a great number of movements, organizations and various actors coming together. This heterogeneity brings variety at all levels from die social base to the political perspectives. However, anti-globalization movement cannot be reduced to a sum of all the elements that constitutes itself. The common ground that allows us to define the anti-globalization movement as a social movement and dynamics of integration are also studied. The objective dynamics of the anti-globalization movement is the globalization process itself, and the awareness that the problems in this process are not unrelated is the main dynamics of the integration between different actors, organizations and movements. `*v ` The most important characteristic of the anti-globalization movement is that it is a global movement, which manifests itself most visibly at the level of organization. What made it possible for the movement to organize globally is availability of the horizontal networks established via internet. Network-based organization is a rather loose, decentralized and non-hierarchical structure. Local, national and supranational VIstruggles are rapidly connected with the help of these networks. The fact that social movements act beyond national boundaries with the advance of globalization brings new problems and pursuits in theoretical realm. Existing theories of social movement which approach social movements in the context of nations are inadequate in studying the dynamics of a global movement. Theories developed in recent years related to networks are the potential resources to study anti-globalization movement, yet these theories also remain insufficient in defining the networks created by the anti- globalization movement. Anti-globalization movement resembles neither totally the `old` (class-based) social movements, nor the `new` (cultural) social movements. Despite consisting of class-subjects and making class-based demands it is not just a class-based movement; as well as not being a cultural movement in spite of the fact that it accommodates groups that have cultural demands. It is more like a synthesis of the two. That unique characteristic of the anti-globalization movement separates it from the social movement types that theoretical approaches discuss. Therefore, it does not seem possible to fully explain the anti-globalization movement with the existing approaches. vu