Marzuban-name metninde geçen hayvan tasvirleri üzerine bir inceleme

Abstract

14. yüzyıl Anadolusu beylikler döneminde Türkçe okuma bilen beylerin istekleri doğrultusunda ve halkın anlayabilmesi açısından pek çok dinî, ahlâkî ve tasavvufî eser Türkçeye tercüme edilmiştir. Bu eserlerden birisi olan Marzubân-nâme padişahlığa hazırlanacak şehzadeler için çevrilmiş bir nasihat kitabıdır. Eser, içindeki hayvanların insan özelliği göstermesi açısından fabl türüne yakındır. Marzubân-nâme'de bulunan elli üç hikâyenin yirmi ikisinde ana karakterler hayvanlar olup on yedi hikâyede insanlar ile hayvanlar birlikte yer almaktadırlar. Eserdeki hayvanlar; insan özellikleri taşıyanlar, insanlarla konuşanlar ve doğal özellikleri ile bulunanlar olmak üzere üç grupta toplanabilir. Hayvanlar, bazen olumlu bazen de olumsuz yönleriyle eserde yer almıştır. Bu çalışmadaki amaç, Marzubân-nâme adlı eserde ana veya yan karakter olarak geçen tüm hayvanların sembolize ettiği olumlu veya olumsuz anlamları incelemek, farklı yönlerini ortaya koymak ve Türk kültürüne göre yapılmış değişiklikleri tespit etmektir. İnceleme yapılırken Prof. Dr. Zeynep Korkmaz'ın Marzubân-nâme Tercümesi adlı çalışması esas alınmıştır. Eserde kırk beş tane hayvan bulunmaktadır. Her hayvan için çeşitli karakter özellikleri çıkartılmış, her bir özellik için bu çıkarımın yapıldığı cümlelerden örnekler verilmiştir. Ayrıca hikâyelerde verilmek istenen nasihatler değerlendirilip hikâye özetlerinin altında Nasihat başlığıyla verilmiştir. Sonuç olarak eserdeki hayvanların hangi değerleri temsil ettiği ve bunların Türk kültürüne aktarılırken değişip değişmediği hakkında bir değerlendirme yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Marzubân-nâme, hayvan hikâyeleri, motif, Eski Anadolu, fabl

translated into Turkish for local people to understand them. These pieces were also translated at the request of Turkish governors. One of these texts is the Marzubân-nâme, which was written to teach the princes lessons in morals and proper governance. The text is close to a fable as the many animals in it have been personified in terms of their characters and interactions. Within the total of fifty-three stories, twenty-two have animals as main characters. In seventeen stories, animals appear in interactions with humans. The animals in this text can be divided into three groups: animals characterized as humans, animals talking with humans and animals that are natural and do not take on qualities of personification. The animals in all three groups have virtues and vices. The purpose of this study is to identify and analyze the positive and negative qualities that the animals symbolize, ascertain instances of exceptional qualities, and to recognize those changes made to enable the text to fit in Turkish culture. The main text consulted in the study is the Marzubân-nâme Tercümesi by Prof. Zeynep Korkmaz, in which the paleographic script has been rendered in Latin-based Turkish script. The text has forty-five animals and the method of analysis comprises the following: First, the characteristic features of each animal are identified, then, for each feature, example sentences from the text are given. There is a short summary of each story and the moral lessons of each are stated separately as Nasihat (moral advice). Finally, the motifs that the animals represent and whether these motifs have been adapted to Turkish culture is discussed and evaluated. Key Words: Marzubân-nâme, Feudal Anatolia, animal stories, motifs