Savaş komünizmi döneminde Kazakistan (1918-1921)

Abstract

19. yüzyıl boyunca Kazak bozkırları Çarlık Rusyasının âdeta bir sömürgesi olmuştur. Aynı yüzyılın sonlarına doğru Kazak Türklerinin aydınlanma hareketi gerçekleşmeye başlamıştır. 20. yüzyıla gelindiğinde, 1905 yılında Çarlık Rusyasının baskıcı rejimine karşı gerçekleştirilen Birinci Rus İhtilali neticesinde Kazak aydınları Rus Devlet Duması'nda söz söyleme hakkına sahip olmuştur. Rusya'da 1917 yılında gerçekleşen Şubat ve Ekim İhtilalleri ile Çarlık monarşisi yıkılarak yerine Sovyet hükümeti kurulmuştur. Kazak Türklerinin Alaş Hareketi adını verdikleri Milli bağımsızlık mücadeleleri İhtilal hareketleri sonrasında yeni bir boyut kazanmıştır. İhtilal sonrası Rusya içerisindeki bütün halklara siyasi özgürlüklerinin yanı sıra basın-yayın faaliyetlerinde özgürlükler ve bazı haklar tanınmıştır. Kazak Türklerinin Ulusal Kurtuluş Hareketine öncülük eden Alihan Bökeyhanoğlu, Ahmet Baytursunoğlu, Miryakup Dulatoğlu gibi daha birçok Kazak aydını dönemin basın-yayın organı olan `Kazak Gazetesi`ni halkı bilgilendirmek için bir araç olarak kullanmışlardır. Kazak aydınlarının gerçekleştirdiği Genel Kazak Kurultayları neticesinde Alaş Hareketi'nin siyasi organı olan Alaş Partisi kurulmuştur. Parti program taslağı, Kazak Türklerinin ulusal bağımsızlığını ve çıkarlarını gözetecek şekilde oluşturulmuştur. Devamında ise yine Kurultay kararları ile Kazak Türklerinin yönetimini ele alan Alaş-Orda Hükümeti kurulmuştur. Alaş-Orda Hükümeti kurulduktan sonra, Rusya'nın birbirleriyle mücadele hâlinde oldukları Bolşevik ve anti-Bolşevik güçlerinin arasında ciddi bir baskıya maruz kalmıştır. Bolşevik yanlısı Kızılordu güçleri ile Sovyet hükümetini devirmek isteyen Beyazordu taraftarları arasındaki iç savaş 1918 yılına gelindiğinde Kazakistan vilayetlerinde de hissedilmeye başlanmıştır. İç savaş esnasında Bolşeviklere karşı bir tutum izleyen Alaş önderleri monarşist olan Beyazordu tarafına geçtilerse de Kızılordu Kazak bozkırlarında galip gelmiştir. 1920 yılına gelindiğinde Alaş-Orda hükümeti Sovyetler tarafından dağıtılmış ve yerine Kazak Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Alaş Hareketi, Sovyet egemenliğinin Kazakistan'a yerleştirilmeye çalışıldığı yıllarda da devam etmiştir. Bu çalışmada, Alaş Hareketi'nin aşamaları, `İç savaş` sırasında ve sonrasında Kazakistan toplumundaki siyasi-sosyal-kültürel ve ekonomik dönüşümü değerlendirilmeye çalışılmıştır.

During the 19th century, the Kazakh steppesbecame a colony of Tsarist Russia. Towards the end of the same century, the enlightenment movement of Kazakh Turks started to take place. By the 20th century, in the first Russian Revolution against the repressive regime of Tsarist Russia in 1905, the Kazakh intellectuals had the right to speak in the Russian State Duma. In Russia, the Soviet government was over thrown by the February and October Revolutions in 1917 and the tsarist monarchy was replaced. The national liberation struggles, which the Kazakh Turks called Alash Movement, gained a new dimensionafter the revolutionary movements. After the revolution, all the peoples in Russia were given freedoms and some rights in the press activities as well as political freedom. Many Kazakh intellectuals, such as Alihan Bökeykhanoğlu, Ahmet Baytursunoğlu and Miryakup Dulatoğlu, who pioneered the National Liberation movement of Kazakh Turks, used `Kazakh Newspaper`as a tool to inform the public. As a result of the General Kazakh congresses carried out by Kazakh intellectuals, the Alash Party, which is the political body of the Alash Movement, was established. Draft of the party program was designed to protect the national independence and interests of Kazakh Turks. Afterwards, the Alash-Orda Government, which deals with the administration of the Kazakh Turks, was established with the decisions of the Congress. After the establishment of the Alash-Orda Government, it was subjected to serious pressure between the Bolshevik and anti-Bolshevik forces in which Russia was fighting each other. The civil war between the pro-Bolshevik Red Army forces and the White Army supporters who wanted too verthrow the Soviet government began to be felt in the provinces of Kazakhstan in 1918. During the civil war, following a stance against the Bolsheviks, the Alash leaders of the alloywentto White Army, which was a monarchist, but the Red Army won in the Kazakh steppes. In 1920, the Alash-Orda government was disbanded by the Soviets and replaced by the Kazakh Autonomous Soviet Socialist Republic. The Alash Movement, continued in the years when the Soviet sovereignty was tried to be placed in Kazakhstan. Inthisstudy, the stages of the Alash Movement, the political-social-cultural and economic transformation of the Kazakhstan society during and after the Kazakhstan `Civil War`were tried to be evaluated.