Halkevleri ve halk eğitimi (1932-1950)

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, 1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nde halkın Kemalist rejime uymasını sağlamak amacıyla açılan Halkevleri ile halk eğitimi arasındaki ilişkiler incelenmiş tir. Halkevleri'nin 1932-1950 yılları arasındaki faaliyetleri ince lendiğinden, tarihi araştırma yöntemi kullanılmıştır. Ancak elde edilen tüm belgeler yerine, probleme yardımcı olanlar değerlen dirilmiştir. Araştırmada; Halkevleri'nin Cumhuriyet'i halka benimset mek amacıyla ne tür çalışmalar yaptığı tespit edilmiştir. Yapı lan bu çalışmaların bugünkü halk eğitimi anlayışına uygun olup olmadığının incelenmesi, araştırmanın amaçlarındandır. Araş tırmanın esas amacı, bugün halen Cumhuriyet'e ve laik düzene karşı hareketlerin önlenmesinde; kurulacak yeni bir halk eğitimi örgütünün nasıl çalışacağının belirlenmesidir. 1932-1950 yılları arasında Cumhuriyet'i, Atatürk ilke ve inkılâplarını benimset mek amacıyla açılan birer halkeğitimi örgütü olan Halkevleri'nin yapmış oldukları faaliyetlerin değerlendirilmesinin bu konuda yardımcı olacağı düşünülmüştür. 1932'de 14 şubeyle açılan ve 1951 yılında 500'e yakın şubeyle kapatılan Halkevleri, halkın büyük bir kısmının (%90) okuma-yazma bilmediği bir ülkede Cumhuriyet rejimini ve Atatürk ilkelerini halka aktarabilmişlerdir. Birinci bölüm olan problem durumunda da; halk eğitiminin tanımı, neden gerekli olduğu, yeni kurulan T.C. Devleti'nde halkeğitimine niçin gerek sinim duyulduğu, halkevlerine gelinceye kadar yapılan halk eği timi çalışmaları, araştırmanın amacı ve yöntemi açıklanmıştır. Halkevlerine gelinceye kadar yapılan halk eğitimi çalışmaları Selçuklulardan başlamak üzere kısaca açıklanmıştır. BuradaTürk Ocakları ve Millet Mektepleri Faaliyetlerine daha fazla yer verilmiştir. Daha sonra ise Halkevleri'nin nasıl kuruldukları, kimlerin kuruluş çalışmalarına katıldıkları, kuruluş amaçları, nasıl çalışacakları ve nasıl yönetilecekleri, 1932 yılı Halkevleri Talimatnamesi ışığında açıklanmıştır, ikinci bölümde ise Halkevleri'nin 1932-1950 yılları arasında yapmış olduğu çalış malar aktarılmıştır. Halkevleri'nin faaliyet gösterdikleri dokuz şubeye ait ulaşılabilen çalışma istatistiklerinin yanısıra, yapıl mış çalışmalara örnekler verilmiştir. Halkevleri'ndeki sayısal başarıların artmasından kaynaklanan çalışma ve idare şeklin deki değişiklikler de bu bölümde verilmiştir. Halkevleri'nin 9 şube yoluyla yapmış oldukları çalışmaların bugünkü halk eğiti mi anlayışıyla örtüşüp örtüşmediği de bu bölümde incelenmiş ve Halkevleri'nin birer halk eğitimi örgütü olduğu sonucu ortaya çıkmıştır.

iii ABSTRACT In this research, the relationship between the Public Education and the Halkevleri (People's Houses) founded to have the people adapt to Kemalizm, which is the state regime of Turkish Republic founded in 1923, was studied. Historical research method was used since the Halkevleri performance from 1932 to 1950 was studied. However, not all the documents that could be achieved were used but only the ones which were useful. The Halkevleri activities which aimed adapting the people to the Republic were found out. One of the aims of this research is to compare the activities performed at that time with the present mentality. However, the main aim of the rese arch is to find out how a new type of Halkevleri organization aiming to prevent the trend which is against the Republic and secularity would work. It is thought that evaluation of the Halkevleri performed between 1932 and 1950 and functioned as institutions in which Atatürk's principles and revolutions were thought to people would help to solve the problem. The Halkevleri, founded in 1932 with 14 branches and closed in 1951 with almost 500, were able to transfer the Republic thought and Atatürk's principles to people in a country where 90 percent of the citizens vas illiterate. In the first part of the research, the definition of public education, and the reasons for the need of it in the young Turkish Republic, the aim and method of research were explained. In the second part, the foundation of Halkevleri, the previous efforts begining with Türk Ocakları and MilletIV Mektepleri were examined. In the next part, the foundation, aims, participants, and its future operation plans and management of the Halkevleri were explained by the help of the Halkevleri regulation which released in 1932. Later on, the performance of the Halkevleri were explained between the years 1932 and 1950. Here, only by the 9 Halkevleri statistics were achieved and used. In this part, also the changes ('caused by the successful Performances') in the management and operation system of Halkevleri were added. In the lost part of the research the performance carried out by the Halkevleri was compared with the present public education mentality and concluded that the Halkevleri were organizations of public education.