Bağımsızlık, şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve 2001 yılı Merkez Bankası Kanun değişikliği

Abstract

Merkez Bankalarının tarihsel sürecinde önemli bir yeri olan İngiltere Merkez Bankası kurulduğundan beri Merkez Bankacılığı önemli tartışmalara konu olmuştur. Bağımsızlık, şeffaflık ve hesap verebilirlik kavramları ise son zamanlarda bu tartışmaların başında gelmektedir. Merkez Bankalarına bağımsızlık kazandırma çabalarının nedeni, bağımlı bir Merkez Bankası'nın enflasyonu tetikleme pahasına bütçe açıklarını finanse etmek zorunda kalabileceği korkusudur. Bu nedenle özellikle 1990'lı yılların ardından birçok ülkede Merkez Bankaları daha bağımsız hale getirilmeye çalışılmıştır.Yirmi yılı aşkın bir süredir birçok ülke Merkez Bankalarını, yasalarında değişiklikler yapmak veya tamamen yeni bir yasa kabul etmek suretiyle bağımsızlaştırmıştır. 1992 Maastricht Antlaşması ile Avrupa Birliği, üye ülkelerin Merkez Bankalarının bağımsız olmasını bir zorunluluk haline getirmiştir. Bunun üzerine yeterince bağımsız Merkez Bankasına sahip olmayan Birlik ülkeleri yasalarını yeniden düzenlemişlerdir.Türkiye ise hem Avrupa Birliği'ne üye olmak isteyen bir ülke olarak Maastricht Antlaşması'na uyum sağlamak hem de yüksek enflasyon oranlarıyla daha etkin mücadele edebilmek için Merkez Bankası'na bağımsızlık kazandırmak amacıyla 2001 yılında ilgili Kanun'da değişiklik yapmıştır.Bu çalışmada Merkez Bankalarının tarihsel gelişim süreçleri, görevleri, para politikası uygulama süreci anlatılmış, Merkez Bankacılığı için büyük öneme sahip bağımsızlık, şeffaflık ve hesap verebilirlik kavramları açıklanmış, bu kavramların bazı makroekonomik değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir. Son olarak kuruluşu, yıllar itibariyle uyguladığı para politikaları ve Kanun değişikliği öncesi ve sonrasında üç kavram açısından değerlendirilmesi yapılmıştır.Çalışmanın sonucunda ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın yapılan Kanun değişikliğiyle büyük ölçüde yasal bağımsızlığa kavuşturulduğu, şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından önemli gelişmelerin kaydedildiği görülmüştür.

Central Banking has been the subject of significant debate since the establishment of the Central Bank of England, which has an important place in the historical process of Central Banks. In recent years, independence, transparency and accountability concepts come at the top of this discussion. A dependent Central Bank can finance budget deficits at the cost of increase inflation. Therefore, many countries, especially from 1990s, has been trying to make their Central Banks more independent.For more than twenty years, many countries, changed Central Bank Law or completely accepted a new law to gain more independence for their Central Banks. In 1992 with Maastricht Treaty, the European Union obliged the member countries to give independence to their Central Banks. The Union countries, and their Central Banks with limited independency revised their laws.In 2001 Turkey has made changes in the Central Bank Law for adopting to the Maastricht Treaty. Because Turkey wants to join the European Union and contention high inflation rates more effectively.In this study, historical development process of Central Banks, tasks and monetary policy implementation process has been explained. After, importance of independence, transparency and accountability concepts for Central Banking described and some macroeconomic variables relationships with these concepts were examined. Finally, the structure of Central Bank of the Republic of Turkey and years of monetary policy practice was described and the Bank examined in point of independence, transparency and accountability after and before 2001 Law change.This study demonstrates that 2001 Law change made Central Bank of the Rebuplic of Turkey more independent and it has been recorded important developments with regard to transparency and accountability.