Elektrik fiyatlarının borsa üzerindeki asimetrik etkisi: Türkiye örneği

Abstract

Birincil enerji kaynaklarının dönüştürülmesi ile elde edilen elektrik enerjisi, dönüştürüle bilirliği, kullanım alanının yaygınlığı ve kolaylığı nedenleriyle dünya genelinde en çok tüketilen enerji kaynaklarından biridir. Üretim sürecini doğrudan ve dolaylı olarak tamamlayan elektrik enerjisinde gerçekleşecek fiyat değişimleri piyasalar üzerinde etkili olabilir. Bu amaçla elektrik fiyatlarının Borsa İstanbul 100 endeksi ve alt sektör fiyat endeksleri üzerindeki etkileri, 2006 -2018 yılları arası aylık verilerle Doğrusal Olmayan Otoregresif Dağıtılmış Gecikme Modeli ile analiz edilmiştir. Elde edilen ampirik bulgularda; BIST 100 ve Hizmet, Mali, Sınai ve Teknoloji fiyat endeksleri ile elektrik fiyatlarındaki değişimler arasında asimetrik ilişkinin varlığı hem kısa dönem hem de uzun dönem de tespit edilmektedir. Uzun dönemde Elektrik Fiyatlarında gerçekleşen artışlar, Hizmet hariç tüm endeks fiyatlarını düşürürken, elektrik fiyatlarında gerçekleşen azalışlar, Sınai ve Teknoloji dışındaki fiyat endekslerini artırmaktadır. Kısa dönemde ise Elektrik Fiyatlarında gerçekleşen artışlar ve azalışlar Borsa İstanbul 100, Hizmet, Mali, Sınai ve Teknoloji fiyatı endekslerinde azalışa sebep olmaktadır. Kısa dönemde tüm fiyat endeksleri, elektrik fiyatlarındaki negatif değişimlere hızlı ve güçlü tepkiler gösterirken, uzun dönemde pozitif değişimlerin negatif değişimleri domine ettiği gözlenmektedir.

The electrical energy obtained by the conversion of primary energy sources is one of the most consumed energy sources in the world due to its convertibility, widespread use and ease of use. In electrical energy which completes the production process directly and indirectly, price changes can have an impact on the markets. For this purpose, the effects of electricity prices on BIST 100 index and sub-sector price indices were analyzed with the help of Nonlinear Autoregressive Distributed Lag Model using monthly data between 2006 and 2018. In the empirical findings obtained, the existence of an asymmetrical relationship between the BIST 100, Service, Financial, Industrial and Technology price indices and changes in electricity prices are determined for both the short term and the long term. In the long run Increases in Electricity Prices have reduced all index prices except Service while decreases in electricity prices have increased other index prices except Industry and Technology. In the short run, increases and decreases in Electricity Prices cause a decrease in BIST 100, Service, Financial, Industrial and Technology price indices. In the short term, all price indices show fast and strong responses to negative changes in electricity prices whereas in the long term, positive changes dominate negative changes.