Sayısal uçurum ve medya okuryazarlığı bağlamında çocukların internet kullanımları: Ankara örneği

Abstract

Küreselleşmenin getirdiği yeniliklerle birlikte iletişim teknolojileri de hızlı bir gelişim göstermektedir. İletişim teknolojilerinin ilerlemesi ve yaygınlaşması ile birlikte ortaya çıkan yeni medya, birçok olanak sunmanın yanı sıra, sebep oldukları sorunlar açısından da tartışma yaratmaktadır. Yeni medya, kullanıcılara bir yandan aktif olma, üretme, iletişim kurma, esnek olma ve medya okuryazarı olabilme gibi becerileri kazandırırken, diğer yandan da çocuk, genç ya da yetişkin bireylerin yani genel olarak tüm kullanıcıların bu becerilerden eşit derecede faydalanamadığı sorunu ortaya çıkmaktadır. Bireyler arasında, yeni medyaya erişme ve onu kullanma becerileri konusunda oluşan bu eşitsizlik sorunu, sayısal uçurum konusunun doğmasına sebep olmaktadır. Bu tez çalışması, Ankara'da eşit sosyoekonomik düzeylerde yetişmeyen, aile gelir durumları ve ebeveyn eğitim düzeyleri farklı olan, yani kısacası eşit olanaklara sahip olmayan çocukların İnternet'e ulaşım biçimleri, erişim olanakları ve İnternet kullanım becerileri konusundaki benzerlikleri ve farklılıkları incelemeyi amaçlamaktadır. Türkiye'de yeni medyanın kullanım pratiklerini ve çocuk ile İnternet ilişkisini ele alan çalışmalar bulunmaktadır. Fakat farklı sosyoekonomik düzeye sahip olan çocukların ailelerinin gelir durumu ile anne ve babalarının eğitim durumlarının tamamını göz önünde tutarak, İnternet'e erişim olanakları ile İnternet kullanım becerilerini inceleyen çalışma bulunmamaktadır. Araştırmanın varsayımı şu şekildedir: Sosyoekonomik durum, cinsiyet farklılığı, gelir durumu ve ebeveyn eğitim düzeyi gibi etkenler, çocukların İnternet'e erişimleri ile sahip oldukları kullanım becerilerini etkilemekte ve farklılaştırmaktadır. Bu varsayım çerçevesinde, gelişmiş, orta gelişmiş ve gelişmemiş olmak üzere üç farklı sosyoekonomik düzey grubunda yer alan toplam 1453 çocuğa anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler analiz edildiğinde, çocukların sosyoekonomik düzey grupları ile İnternet'e erişimleri ve İnternet kullanım beceri düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Çalışmada anket yönteminin yanında, medya okuryazarlığı dersini veren on öğretmenle derinlemesine görüşme yapılarak, medya okuryazarlığı dersini alan çocuklar ve medya okuryazarlığı dersi ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak amaçlanmıştır. Öğretmenlerin tavsiyeleri ve çocukların verdikleri cevaplar doğrultusunda, sayısal uçurumun kapanmasına ve medya okuryazarlığı dersinin, başta eleştirel düşünme becerisinin öğrencilere edindirilmesi yönünde, geliştirilmesine yönelik değerlendirmelerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Yeni medya, Sayısal uçurum, Medya okuryazarlığı, Eleştirel düşünme, Sosyoekonomik düzey

Along with the innovations brought by globalization, communication technologies also show a rapid development. Emerging with the advancement and widespread of communication technologies, the new media not only offers many possibilities but also creates controversy in terms of the problems they cause. While the new media gives the users the skills to be active, to produce, to communicate, to be flexible and to be media literate; it is noteworthy that children, young or adult individuals, i.e. all users in general, cannot equally benefit from these skills. This problem of inequality among individuals about their ability to access and use new media has led to the emergence of digital divide. This thesis study aims to examine the similarities and differences regarding the ways of access to the Internet, access possibilities and Internet usage skills of children who do not grow at equal socioeconomic levels in Ankara and whose family income levels and parental education levels are different. There are studies investigating new media usage practices and the relationship between Internet practices and children in Turkey. However, there is no study examining the possibilities of accessing the Internet and their ability to use the Internet by taking into account the income levels of families of children with different socioeconomic levels and the educational status of their parents. The hypothesis of the research is as follows: Factors such as socioeconomic status, gender difference, income status and parental education level affect and differentiate children's access to internet and their usage skills. Within the framework of this hypothesis, a questionnaire was applied to 1453 children in three different socioeconomic level groups categorized as developed, semi-developed and undeveloped. When the obtained data were analyzed, it was seen that there was a significant relationship between the socioeconomic level groups of children and their access to the Internet and their Internet usage skill levels. In addition to the questionnaire method, it was aimed to get more detailed information about the media literacy course and the children who took this course by conducting in-depth interviews with ten teachers who gave the media literacy lesson. In line with the teachers' suggestions and the responses given by the children, evaluations were made to close the digital divide and to improve the media literacy course by primarily providing students with critical thinking skills.Key Words: New media, Digital divide, Media literacy, Critical thinking, Socioeconomic level