11. yüzyıl ve öncesi Türkçesinde insan yapımı nesne adları

Abstract

II ÖZET 11. YÜZYIL VE ÖNCESİ TÜRKÇESİNDE İNSAN YAPIMI NESNE ADLARI Engin ÇETİN Yüksek Lisans Tezi, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Danışman: Doç. Dr. A. Deniz ABİK Eylül 2002, XIII + 455 sayfa Bu çalışma, 11. yüzyıl ve öncesinde yazılan Türkçe metinlerdeki insan yapımı nesne adlarını ve bu adların, Türkiye Türkçesi ağızlarına ve ölçünlü diline yansımalarını içermektedir. Söz konusu dönemde yaşayan Türk topluluklarının kültür değerlerini, bu değerlerin değişim seyrini ve koşullarını, üretim gücünü, ürettikleri nesnelere ad verirken Türkçeden ne ölçüde yararlandıklarım yazılı metinler ışığında gözler önüne sermeyi amaçlayan bu çalışma, dört ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, tarihî bakış açısıyla, insan-kültür-üretim-dil ilişkisi değerlendirilmeye çalışılmıştır. Tezimizin ana bölümünü oluşturan inceleme bölümünde, metinlerde saptanan insan yapımı nesne adları; Avlanma ile İlgili Nesne Adlan, Ekonomi, Bilim ve Sanat ile ilgili Nesne Adlan, Değerli Taş ve Maden adları, Devlet ve Han Simgesi Olarak Kullanılan Nesne Adlan, Denizcilikle İlgili nesne Adlan, Kumaş Adlan, Ev Gereçleri, Ev, İkametgâh ve Yer bildiren Nesne Adlan, Giyim kuşam ile İlgili Nesne Adlan, İnanç ile İlgili Nesne Adlan, Kimya ile İlgili Nesne Adlan, Müzik Araçları, Okçuluk ile İlgili Nesne Adlan, Oyunlarda Kullanılan Nesnelere Verilen Adlar, Savaş Araçları Kesici Nesneler ve Cezalandırma Araçla rı Süslenme ile İlgili Nesne Adlan, Şehircilik ile İlgili Nesne Adlan, Tarım ve Hayvancılığa İlişkin Nesne Adlan, Tıp ile İlgili Nesne Adlan, Yapı ve Üretim gereçleri, Yiyecek İçecek adlan gibi kültürel alanlara ayrılmış, her kültürel alanda ilgili nesnelere ilişkin sayısal veriler aktarılmıştır. Çalışmamızın değerlendirme ve Sonuç bölümünde, Türkiye Türkçesi ağızlarına ve ölçünlü diline ulaşan insan yapımı nesne adlan sayısal olarak verilmiş, Türkçe olan insan yapımı nesne adlarının yapışma ilişkin genel bilgiler aktarılmış, bu veriler ışığında değerlendirme yapılmıştır.Ill Dizinler bölümünde, insan yapımı nesne adlan, kullanım sıklıklarına göre, çok kullanılandan az kullanılana doğru sıralanmış, ayrıca alfabetik dizin oluşturulmuştur. Anahtar Sözcükler: Adlar, Anadolu Ağızları, Eski Türkçe, Karahanlı Türkçesi, Nesne Adlan

IV ABSTRACT ARTEFACT NAMES DATING BACK TO ELEVENTH CENTURY AND EARLIER TURKISH Engin ÇETİN M. Thesis, The Turkish Language and Literature Department Supervisor: Doç Dr.A. Deniz ABİK September 2002, XHI + 455 pages This paper contains the names of artefacts in the Turkish texts written during eleventh century and earlier times, and the reflections of these names in varieties of Turkish spoken in Turkey and in the standard type of Turkish. The paper which is made up of four sections, is intented to reveal, with the help of written text, the cultural valves of Turkish societies living in the period in question, the course and conditons of change in these valves, production power of the society, to what extent they employed the Thurkish language in naming the objects they had made. The introductory paragraph tvier to evalvate people-culture-production-language relation from a historical point of view. In analysis section, artefact namer making up the bulk of our study that were found in the texts have been didvided into different cultural aveas as shown in the following and numerical information about the artefacts concerning each cultural area is given. Hunting tools' names, Artefact names in relation to Economy, Science and Art, Artefact Names used as a symbol of state and Khan, Artefact Names concevning Maritime, Material Names, Home Utensils, House, Residence and Location Expressing Artefact Names, Artefact Names About Clothing, Artefact Names About Faith, Chemical Artefact Names. Musical Instruments, Artefact Names about Archery, Names Given to Artefacts that are used in Games, Warfare, Sharp Pools and Punitive Tools, Artefact Names About Dressing up. Artefact Names About City Planning, Artefact Names About Agriculture And Animal Keeping, Artefact Names About Medicine Tools for Consruction and Production, Names For Food and Drink. In Conclution and Evalvation paragraphs, artefact names which have come into the dialects of Turkish spoken in Turkey and the standard Turkish are given numerically, generalinformation about the structure ofpure Turkish artefact names is given, and there is an evalvation according to these fundings. In the Index artefact names are listed in order of their frequency of use, the names are also arrenged alphabetically. Key Words: Names, Artefact Names, Anatolian Dialects, The old Turkish, The Karahanli Turkish