Diyabet hemşireliği yönetiminde bireysel danışmanlık modeli: fenomenolojik yaklaşım ve mentorluk

Abstract

Bu araştırma; diyabet yönetimi bozuk olan Tip 2 Diabetes Mellitus'lu hastaların yaşadıkları deneyimleriniteliksel araştırma metodu olan fenomenolojik yaklaşım kullanılarak öznel ve çok yönlü olarak tanımlamak vebelirlenen bireysel sorunlarına öznel çözüm getirmeye yönelik mentor/koçluk yöntemi ile danışmanlık yaparakdiyabet yönetiminde bireysel diyabet hemşireliği modelini test etmek temel amacı ve diyabet yönetimi bozukolan Tip 2 Diabetes Mellitus'lu hastaların diyabet ile ilgili yaşam deneyimlerini, yönetim problemlerini, yardımagereksinim duydukları konuları özetle diyabet yönetiminde deneyimledikleri bireysel güçlükleri fenomenoljikolarak belirlemek, bireysel-fenomenolojik olarak belirlenen sorunlara yönelik, ilgili literatür ışığında hazırlananrehber önderliğinde ve danışmanlık ilkeleri doğrultusunda bireylere bire bir mentorluk yaparak diyabetyönetiminde başarı kriterlerini belirlemek amacı ile yapılmıştır.Araştırma Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı,Endokrinoloji Bilim Dalı, Diyabet polikliniği ve Ege Diyabetle Yaşamı Kolaylaştırma Derneği'nde Eylül 2006-Mayıs 2007 tarihleri arasında yürütülmüştür.Araştırma evreni araştırmanın iki süreci doğrultusunda kendi içerisinde iki populasyonu içermektedir. Bubağlamda; araştırmanın fenomenolojik aşamasının evrenini Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma veUygulama Hastanesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Endokrinoloji Bilim Dalı, Diyabet polikliniğine ve EgeDiyabetle Yaşamı Kolaylaştırma Deneği'ne baş vuran ve diyabet yönetimi bozuk olan tüm hastalaroluşturmuştur (N1=araştırmanın sınırlandırıldığı kurumlarda diyabet yönetimi bozuk bireyler için kesin birsayıya ulaşılamamıştır). Araştırmanın Mentorluk aşaması evrenini, ise fenomenolojik aşamaya alınan diyabetyönetimi bozuk bireyler oluşturmuştur (N2=20).Araştırmanın örneklem büyüklüğü ve örneklem seçimi de araştırma evreni gibi iki aşamalı olarakoluşturulmuştur. Fenomenolojik örneklem büyüklüğü ve seçimi; literatürde niteliksel araştırma kapsamınaalınacak kişi sayısına yönelik kesin bir kural belirtilmemektedir. Genellikle niteliksel çalışmalarda örneklemsayısı araştırma sorusu ve amacı doğrultusunda belirlenmekte olup genellikle literatürde bire bir görüşmeler ileyapılan fenomenolojik araştırmaların en az 4 en çokta 10 katılımcı ile yapıldığı görülmektedir. Bu bağlamdaaraştırmanın fenomenolojik aşamasının örneklemini 20 diyabet yönetimi bozuk birey oluşturmuştur (n1=20).Mentorluk aşaması örneklem büyüklüğü ve seçimi ise fenomenolojik aşama örneklemi evren kabul edilerekevreni oluşturan 20 birey arasından seçilen ve menteé özellikleri ile uyumlu olan 9 diyabet yönetimi bozuk bireyalınmıştır fakat mentorluk süreci aşamalarında menteélerden gelen engeller nedeni ile mentorluk sürecininyürütülemediği görülmüş olup, 3 birey araştırma kriterlerine uyumsuzluk gösterdiğinden dolayı araştırmanınmentorluk kapsamı dışına alınmıştır.Araştırmanın veri toplama yöntemi fenomenoloji, mentorluk ve laboratuar incelemeleri olmak üzere üçaşamada gerçekleştirilmiştir ve veri toplama sürecinde mini mental test, ilgili literatür ve uzman görüşleridoğrultusunda hazırlanan bireysel tanıtım formu, fenomenolojik veri toplama için yarı yapılandırılmış görüşmeformu, mentor rehberi kullanılmıştır.Araştırma sonuçlarına göre; Tip 2 Diabetes Mellitus'lu hastaların diyabet ile ilgili yaşam deneyimlerini,yönetim problemlerini, yardıma gereksinim duydukları konuları özetle diyabet yönetiminde deneyimledikleribireysel güçlükleri fenomenoljik olarak belirlemek, bireysel-fenomenolojik olarak belirlenen sorunlara yönelik,ilgili literatür ışığında hazırlanan rehber önderliğinde ve danışmanlık ilkeleri doğrultusunda bireylere bire birmentorluk yaparak diyabet yönetiminde başarı kriterlerini belirlemek amacı ile yapılmış bu araştırmadan eldeedilen sonuçlar genel olarak incelendiğinde; bireysel diyabet yönetimi bozuk bireylerde diyabet yönetiminibaşarmak ve metabolik hedeflere ulaşabilmek için, bireylerin yönetim bozukluğuna yol açan bireysel problemleriile ilgili gerçek ve tam verileri toplayabilmek için bireylere fenomenolojik yaklaşım ile iletişim kurma gerekliliğive elde edilen veriler doğrultusunda yapılan diyabet hemşireliği bireysel diyabet danışmanlık-mentorlukmodelinin %80 (6 bireyde/5 başarı) başarıya ulaştığı saptanmıştır.Araştırma sonuçları bağlamında;Diyabet yönetiminde diyabetli bireyin bireysel yönetim başarısını sağlamak için, genel olarak hazırlanmışgrup diyabet eğitimleri yerine, bireysel diyabet hemşireliği ve danışmanlık yani mentorluk yapılmalıdır.Diyabet mentorluğu yapabilmek için, diyabetli bireyin bireysel özelliklerinin ve yönetim bozukluknedenlerinin derinliklerine inebilmek ve gerçek soruna gerekli çözümü bulabilmek ve rehberlik yapabilmekiçin diyabetli birey ile fenomenolojik iletişim kurulmalıdır.Diyabet mentorluğu, günlük telefon iletişimleri olası ise haftalık en azından aylık yüz yüze görüşmelerbazen de bireyin günlük sosyal yaşamına (yemeği birlikte yemek, bir gezi programı planlamak, düğünziyafetgibi yemekli etkinliklerden önce ve sonra özellikle görüşmek gibi) aktif katılımlar ilesürdürülmelidir.Diyabet mentorluğu ile sürdürülecek eğitimde diyabetli birey biyo-psiko-sosyal bir bütün olarak elealınmalı, diyabet eğitim içeriğine kronik hastalık ile baş etme yöntemleri, stres çözümleme stratejileri,diyabetli bireyin yasal hakları ve bireyin olası alternatif tedavi özellikle de fitoterapi arayışları için gereklibilgi ve danışmanlık da eklenmelidir.Diyabet mentorluğunu sürdürecek diyabet hemşiresi fenomenolojik iletişim için eğitim almalı ve mentorlukdeneyimi kazanmalıdır.Diyabet mentorluğunda verilen eğitimler salt eğitim içermemeli, verilen bilginin ve yapılan rehberliğinbireyde bilinç ve farkındalığa dönüşüp dönüşmediği, bireyin istendik davranış geliştirip geliştirmediğigözlenmeli ve diyabet eğitiminin adımları bu gözlemlere dayandırılmalıdır.Diyabet hemşiresinin diyabet mentorluk sürecine katılan ve bireysel diyabet yönetiminde başarıya ulaşarakmentorluk sürecini başarıyla bitiren diyabetli bireyler (menteé'ler) mentorluk özellikleri ile donatılarakakran eğitiminde lider rolü üstlenemeli ve diyabetin bireysel yönetiminde diyabet yönetimi bozuk diğerdiyabetli bireylere mentorluk yapmaları sağlanmalıdır.Diyabette fenomenolojik yaklaşım ile mentorluk modelinin denenmesi üzerine kurulan bu araştırmanın; eldeedilen sonuçlarının kanıt geçerliliği için; değişik özellikler taşıyan (gestasyonel, Tip 1, Tip 2, yaşlı, sadecekadın, sadece erkek) diyabetli bireylerde de yapılması önerilmektedir.

The purposes of this research are to describe subjectively and versatile the lived experiences of patientswith Type 2 Diabetes Mellitus who have disorder of diabates management using phenomenologic approachwhich is a quantitative research method and to test model of individual diabetes nursing under diabetesmanagement by consultancy using mentor/coaching method towards providing individual solution fordetermined individual difficulties, and to explore life experiences of patients with Type 2 Diabetes Mellitusabout diabetes, management problems and issues that they need assistance for in summary to explore individualdifficulties that were experienced under diabetes management, phenomenolgically and to determine successcriteria in diabetes management for the issues addressed by individual-phenomenolojic approach by individualmentoring with the help of guidelines prepared under lights of related literature and consultancy principles.Reasearch has been carried out between September 2006 and May 2007, Ege University, Faculty ofMedicine, Medical Disease Endocrinology and Metabolism Department, Diabetes Policlinic and Ege DiyabetleYaşamı Kolaylaştırma Derneği.Research universe included two populations based on two processes of the research. Within this context,phenomenologic stage of the research involved all patients who have disorders of diabetes management andapplied to Ege University, Faculty of Medicine, Medical Disease Endocrinology and Metabolism Department,Diabetes Policlinic and Ege Diyabetle Yaşamı Kolaylaştırma Derneği (N1= definite number could not be givenfor individuals with disorder of diabetes management in involved institutions ), and mentoring stage of theresearch included individuals with disorder of diabetes management who were involved in phenomenologicstage (N2=20).Sampling size and sampling choice of the research was again of two stages. Regarding phenomonelogicsampling size and choice, no definite rule has been mentioned in literature for the number of persons to be takenunder qualitative research context. The number of samples has been mostly determined based on question andpurpose of research. In literature, it has been seen that the minimum number of participants to phenomonelogicresearch is 4 and maximum number is 10. Within this context, sample for the phenomonelogic stage of thisresearch was 20 individuals with disorder of diabetes management (n1=20). Regarding mentorship sampling size,it has been choicen from phenomonelogic sampling size and it is 9 patients who have disorders of diabetesmanagement and compatible with menteé characteristics. However it has been found that mentoring processcould not be carried out due to difficulties arisen from mentees and 3 patienst were taken out of mentoring scopesince they did not comply with research criteria (n2=6).Data collecting for the research has been performed in three steps; phenomonelogic, mentoring andlaboratuary examinations and followings have been used in data collecting process: mini mental test, individualintroduction form prepared under lights of literature and experts views, semi-constructed interview form forphenomenologic data collecting ,and mentoring guide.Assesing the results of the research which has been carried out with purposes of exploring lifeexperiences of patients with Type 2 Diabetes Mellitus about diabetes, management problems and issues that theyneed assistance for in summary to explore individual difficulties that were experienced under diabetesmanagement, phenomenolgically and to determine success criteria in diabetes management for the issuesaddressed by individual-phenomenolojic approach by individual mentoring with the help of guidelines preparedunder lights of related literature and consultancy principles, it has been established that communication withindividuals using phenomenologic approach is of necessity in order to collect actual and complete data related toindividual problems leading to management disorder and that based on obtained data consultancy-mentoringmodel of diabetes nursing has reached success with rate of 80% (success: 5 out of 6 individuals)Following conclusions have been drawn from the results of this research;Under diabetes management in order to provide individual success to diabetic patient, individual diabeticnursing and consultancy, namely mentorship should be served instead of group diabetic trainings that areprepared in general.In order to keep diabetes mentorship, it is of importance to deepen characteristics of individual with diabetesand causes of management disorder, and to find solution for the issue behind it and phenomenologicalcommunication should be bridged to diabetic individual for guiding.Diabetes mentorship should be maintained with face to face interviews at least once a month or once aweek, if daily phone conversations are possible, and sometimes active participations to individual?s dailysocial life (to have dinner, to plan a trip, to make interview before and after wedding-feast).Diabetic individual should be considered as a whole of bio-psico-social in the training to be led by diabetesmentorship, and knowledge and methodsa of coping with chronic disase, stress overcoming startegies, legalrights of individual and possible alternative treatment and consultancy required for specially fitotherapyseeking should be added to context of diabetes training.Diabetes nurse to carry out diabetes mentorship should be given training for phenomoneologiccommunication and should gain mentoring experience.Trainings given under diabetes mentorship should not cover only training. Whether provided knowledge andguideness turns to consciousness and awareness on individual and whether individual develops requestedbehaviours or not should be observed and steps of diabetes training should be based on these observations.For clinical evidences of the results of the research which is based on trial of phenomenelogic approach andmentoring model in diabetes, it has been suggested that study should be carried out on diabetic individualswith different characteristics (gestational, Tupe 1, Type 2, only women, only men).