Türkçe tek heceli sözcük vurgusunun akustik özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Konuşma sesleri odyoloji alanında işitmenin değerlendirilmesinde ses sinyalleri olarak önemli bir yere sahiptir. Buna ek olarak konuşma sesleri; işitme kaybı tanısı, işitme kaybının tipi ve derecesinin belirlenmesi, ardından da işitme cihazı veya koklear implantın verimliliğinin değerlendirilmesi ve gürültülü ortamda işitme performansının değerlendirilmesi gibi birçok işleve sahiptir. Her dilin kendine ve bulunduğu dil ailesine özgü parçabirim ve parçaüstü (bürün) birimleri vardır. Yapılan çalışmaların genellikle parçabirimler üzerine odaklandığı görülmektedir. Bu durum, -parçaüstü yapıların anlamda etkili olduğu Türkçe gibi dillerde- dilin araç olarak kullanıldığı tüm bilim alanlarınca dikkate alınmalıdır. Konuşmanın şiddet, süre ve frekans değişkenlerinin tümünü etkilemesi yönüyle en kapsamlı parçaüstü birim vurgudur. Vurgunun tek heceli sözcüklerde ne gibi akustik farklılıklarla oluştuğunun belirlenmesi; özellikle odyoloji alanında konuşma sesleri kullanılarak yapılan testler, bunun yanında dilbilim çalışmaları, ses mühendisliği vb. birçok alan açısından önem arz etmektedir. Bu nedenle bu çalışmada; konuşma ve işitme bozukluğu olmayan, normal sese sahip, Çağdaş Türkiye Türkçesi (ÇTT) kullanan, 18-65 yaş aralığındaki 50 erkek denekten kaydedilen ünsüz-ünlü-ünsüz (ZSZ) formatındaki, aynı sesbirimleri içeren ve tersi de anlamı olan 79 sözcük analiz edilmiştir. Yapılan analiz ve istatistik sonucunda ZSZ formatındaki tek heceli sözcüklerde ünsüzlerin konumuna göre (başta ve sonda olma durumu) vurgunun etkisiyle şiddet, süre ve frekans değerlerinde değişimler ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bulgularımız, konuşmayı ayırt etme testlerinde en sık kullanılan ZSZ formatındaki tek heceli sözcüklerde ünsüz sesbirimlerin yapılan testlerin sonucunu etkileyecek nitelikte değişimlere uğradığını göstermektedir.

Speech sounds have an essential role in audiology as sound signals in the evaluation of hearing. They have many functions in diagnosing and determining the type and degree of hearing loss, and then assessing the efficiency of hearing aids or cochlear implants and evaluating hearing performance in noise. Each language has both suprasegmental and segmental characteristic features related to its own and the language family it belongs. The studies so far, in general, have focused on the segmental characteristic features. This should be taken into account by all scientific fields in which the language on the sense of the suprasegmental structure has an impact. The most comprehensive suprasegmental unit is stress in the meaning of affecting the variables of speech, such as intensity, duration, and frequency. Determination of the acoustic differences in stress in monosyllabic words is important in many fields, especially in audiology tests using speech sounds, as well as linguistics and sound engineering. Therefore, in this study, using consonant-vowel-consonant (CVC) format, voices of 50 male subjects were recorded. Each word contained the same phonemes and also has a meaning in the reversed order. The subjects, with normal hearing, voice and speech functions, were aged between 18-65 and spoke Contemporary Turkey Turkish. As a result of the analysis and statistics, it was found that the intensity, duration, and frequency changes occurred in the single syllable words in CVC format with the effect of stress according to the position of the consonants (whether initial or final). Our results show that the consonant phonemes of single-syllable words in the CVC format, which are most commonly used in speech discrimination tests, cause changes that affect the outcome of the tests.