Faziletli vakitlere dâir rivâyetlerin değeri: İbn Receb el-Hanbelî`nin kitapları özelinde

Abstract

Hadis ilminde zamanının otoritesi olan İbn Receb el-Hanbelî, fıkıh, usûl, tefsir, kelam, ahlak ve tarih sahalarında eserler vermiş, bilhassa Dımaşk ve Kudüs'te hicri VIII. Asırda Hanbelî mezhebinin önderliğini yapmıştır. Farklı alanlarda eserler vermiş olmasına rağmen onun esas ihtisas alanı Hadis ilmidir. Nitekim temel eserlerini bu alanda vermiştir. Hadise dâir çalışmaları eserlerin içinde sayı olarak da çoğunluğu oluşturmaktadır.İbn Receb el-Hanbelî, faziletli vakitler konusunu işlerken `Vezâif' başlığı altında muharrem ayından başlayarak safer, rabîulevvel, receb, şâban, ramazan, şevval, zilkâde, zilhicce aylarının faziletlerini vaaz üslûbuyla yazmıştır. Gün ve gecelerin faziletini ayrı başlıklar altında değil; ayların fazileti içinde incelemiştir. Mevsimlerin fazileti başlığını -tespit edebildiğimiz kadarıyla- ilk kullanan kendisidir. Bu konuda ilkbahar, yaz ve kış başlıklarını kullanmıştır.Faziletli vakitlerle ilgili İbn Receb el-Hanbelî'nin eserlerinden ?Gecelerin ve Günlerin Fazileti?, ?Ayların Fazileti? ve ?Mevsimlerin Fazileti? başlıklıkları altında 60 hadis inceledik. İncelediğimiz 60 hadisin sıhhat yönünden dağılımı şöyledir: 31 sahih; 6 hasen; 1 hasen li gayrih; 20 zayıf; 2 çok zayıftır. Dolayısıyla faziletli vakitlerle ilgili İbn Receb el-Hanbelî'nin eserlerinde zayıf ve az da olsa çok zayıf hadise rastlanmaktadır.İbn Receb el-Hanbelî, faziletli vakitler konusunda temel hadis kaynaklarından en fazla 33 hadisle Ahmed b. Hanbel'in Müsned'ini kullanmıştır. Bunu şu kitaplar takip etmektedir. Müslim 17; Tirmizî 14; İbn Mâce 13; Ebû Dâvûd 12; Nesâî 11; Buhârî 9.İbn Receb el-Hanbelî ve eserleri, Türkiye'de fazla tanınmamaktadır. Onun gerek ilmî yönü gerekse eserleri üzerinde yapılacak çalışmaların bilgi ve anlayışımıza yeni ufuklar açacağı muhakkaktır.Anahtar kelimeler: Hadis, İbn Receb el-Hanbelî, fazilet, fezâil, vakit, rivâyet.

İbn Receb el-Hanbelî who is the authority of his time in hadith science, produced works in fields of Islamic Law, procedure, interpretation of Quran (tafseer), qalam, morality and history; he also performed leadership of Hanbali school especially in Dimashq and Jerusalam in hegira VIIIth century. Although he has already produced works in different fields, his main expertise field is Science of Hadith. Thus, he produced his main works in this field. His works about hadits has majority among his works.While Ibn Receb el-Hanbelî was assessing `virtuous times? subject, he wrote virtuous of beginning from Month Moharrem, Safar, Rabi' al-Awwal, Rajab, Sha?ban, Ramadhan, Shawwal, Thu-l-Qa'dah, Thu-l-Hijjah in sermonizing style under `Responsibilities? title. He didn?t wrote the virtuous of days and nights times separately; he examined them within virtuous of months. As far as we determine, he is the first who use title of `Virtuous of Seasons?. He used autumn, summer and winter topics about this matter.Regarding to virtuous times, we examined 60 hadits at the works of İbn Receb el-Hanbelî under titles of ?Virtuous of Nights and Days?, ?Virtuous of Months? and ?Virtuous of Seasons?. The distribution of those examined 60 hadiths regarding to soundness is as follows: 31 authentic; 6 good; 1 weak hadith due to its narrator; 20 weak; 2 very weak. Therefore, we see weak and very weak hadiths in the works of İbn Receb el-Hanbelî about virtuous times.İbn Receb el-Hanbelî used mostly work of Ahmed b. Hanbali, `Musned? that is one of the basic hadith resources about virtuous times with 33 hadiths. The following works follow this book: Muslim 17; Tirmidhi 14; İbn Mâce 13; Abû Dâvûd 12; Nesâî 11; Bukhârî 9.İbn Receb el-Hanbelî and his Works are not known so much in Turkey. It is clear that the studies that will be performed on his either scientific side or on his works will open up new horizon to our information and understanding.Key Words: Hadith, Ibn Receb el-Hanbelî, virtue, virtuous, time, narration.