Yalova ili Altınova ilçesindeki Çerkes Tevfikiye köyünde kültürel değişim

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın konusu Yalova iline bağlı Altınova ilçesinin Tevfikiye köyünde meydana gelen kültürel değişimin sosyal antropoloji açısından incelenmesidir. İncelenen bir Çerkeş köyüdür. Türkiye'de Çerkeş köyleri kültürlerine çok bağlıdır. Çerkeş kültürü köy ortamında değişime az uğramaktadır. Kültürlerin değişim hızı zamana ve yere bağlı olarak değişiklikler gösterir. Sanayinin yoğun olduğu şehirlere ve de Türkiye'nin batısındaki illere yalan olan geleneksel ve kendine yeterli ekonomik yapıdaki köyler değişmeye başlamıştır. Bu köylerde kır ve kent arasındaki farklılıklar azalmaktadır. Araştırmanın konusunu oluşturan bu köy konum olarak yukarıdaki özellikleri taşımakta, bu köyde demografik, ekonomik sosyal ve kültürel değişimler yoğun olarak yaşanmaktadır. Bu araştırmanın konusunu oluşturan Tevfikiye köyünde bu değişimleri incelemek maksadıyla 2004 yaz aylarında yaklaşık üç aylık süre boyunca katılarak gözlem tekniği uygulanmış, 48 aile reisine anket uygulanmış ve tespit edilen 60 yaş üstü ve altındaki gruplardan 44 kişi ile de derinlemesine görüşme yapılmıştır. Türkiye'de 1950-60Tı yıllarda modernleşmenin etkisi ile hızlanan köyden kente göç bu köyde de yaşanmıştır. Bu göçün yaşanmasına köydeki hızlı nüfus artışı, yetersiz toprak, modernleşmenin etkisi ile ortaya çıkan `gizli işsizlik` gibi sebepler neden olmuştur. Köyde yaşayan aile reislerinin çoğu en az bir yıl olmak üzere kentte yaşamışlardır. Bu, o bireylerin kentte yaşayan değişik kültürler ile etkileşime geçmesine ve kültürlerinin bu kültürleşme süreci ile değişmesine neden olmuştur. Bu değişimi de kültürleme süreci ile aile bireylerine aktarmışlardır. Türkiye'de 1995-2000 yıllan arasında yapılan göçlerin % 60'ı kentten kentte, % 20' si ise kentten köye doğru olmaktadır. Bu son beş yılda kentten köye göç edenlerin sayısı ikiye çıkmıştır. Özellikle 17 Ağustos 1999 depreminden sonra emekli olup da kentte yaşayan aileler evlerini inşa etmek ve yerleşmek maksadıyla köye dönmeye başlamışlardır. Bununla birlikte köyde çok az genç bulunmakta ve ortalama doğan her dört çocuktan üçü kentte yaşamaktadır. Köyde tarım ve hayvancılık gibi ekonomik faaliyetlerin azalmasına rağmen, kent ile köydeyaşayanlar arasındaki manevi bağımlılığın ve karşılıklı iletişimin devam etmesi köyün `hayalet köy` olgusu yaşamadan varlığım sürdüreceği göstermektedir. Köyde tarım ve hayvancılık çok azalmıştır. Mevcut olan arazinin ancak % 25 'i ekilmektedir. Köyde at ve öküz arabalarının kaybolması ile eski geleneksel meslekler kaybolmuştur. Bu nedenle özellikle imece denen yardımlaşma olgusu tarımın eski önemini kaybetmesi ile azalmıştır. Köyde eskiden ev dışında çalışan kadınlar artık sadece ev işleri yapmaktadırlar. Köyde kalan çok az sayıda genç ise civarda bulunan konfeksiyon işletmelerinde çalışarak kentle ilişkili yeni bir iş sahasının doğmasına neden olmuşlardır. Köyde geleneksel geniş ailenin yerini çekirdek aile almış ve her beş aile reisinden biri yalnız yaşamaktadır. Değişen aile yapısı ile babanın otoritesi zayıflamıştır. Artık kararlar çocuklara danışılarak alınmaktadır. Köye gelen esnaf ile alışverişin yoğunlaşması, evin önünde yetiştirilen sebzelerin bırakılmasına neden olmuştur. Bu karşılıklı etkileşim, `köyün kentlileşmesi` sonucunu doğurmuş ve köyün giyim tarzları, mimarisi, davranış ve yaşam biçimleri kentsel yaşam tarzları şekline dönüşmüştür. Özellikle bazı ailelerin köye çok seyrek gelmeleri, bazı ailelerin ise şehirde ev ve iş yerlerinin olması sonucu köye hafta sonraları gelmeleri gibi nedenler ile Tevfikiye köyü kente dönük bir toplum yapısı şeklini almıştır. Bu süreç, özellikle bireylerin farklı kültürlerle etkileşime girmesi ile kültürleşme sürecinin yaşanmasına neden olmuştur. Yaşanan bu kültürel değişim, bu yöredeki Çerkeş köylerinin yeni bir sentez yaratmasını sağlamıştır. Köylüler, kentte yaşamış olanların farklı kültürler ile temas kurması özellikle de komşu köylerden etkileşim ile bir çok yeni sentezler yaratmışlardır. Örnek vermek gerekirse özellikle kına yakma geleneğinin köye girmesi, gelinlerin gelinlik giymeleri, Çerkeş düğ^Merinin yerine `salon` düğünlerinin yapılmasının tercih edilmesi, düğünlerde kasap ve çiftetelli denen yöresel oyunların yer alması, dışarıdan evliliklerin tercih edilmeye başlanması, özellikle yirmi yaş altı gençlerin Çerkesceyi konuşamamaları bunlardan bazılarıdır. Bölgede komşu beş Çerkeş köyün bulunması köyler arasında karşılıklı ilişkilerin devam etmesine, son yıllara kadar değişimin az yaşanmasına neden olmuşken günümüzde gerek difuzyon yoluyla şehrin ve evrensel kültürün etkisi veyakomşu köyler ile kurulan ilişki sonucu kültürleşme süreci hız kazanmıştır. Köyde yaptığım anketler, gerçekleştirdiğim mülakatlar ve gözlemlerim sonucunda özellikle yaşlılara olan saygının azaldığı, eski Çerkeş düğünleri olan köy düğümlerinin yapılmadığı veya az yapıldığı ve özellikle geniş ailede görülen ve kaçınma kuralı diye bilinen eşler arasında, ebeveynler ve çocuklar arasında, gelinler ve kocaların aile ve akrabaları arasında ve de kocayla gelinin aile ve akrabaları arasındaki ilişkileri ile bir takım kısıtlamaları belirleyen kuralların kalktığı anlaşılmaktadır. Yapılan mülakat ve anketlerde köylülerin yaklaşık % 30'unun `adetlerin hepsinin, çoğunun kaybolduğu veya değiştiği` şeklinde belirtmeleri, bu değişimin kişiler üzerindeki yarattığı etkinin bir örneğidir. İletişim çağı olan 21. yüzyılda her toplumun sosyo-kültürel değişimi hız kazanmıştır. Bu değişimden `Çerkeş Kültürü` de etkilenmiştir. Kitle iletişim araçlarının artması ile köyde bir bilgisayar odası kurulmuş, cep telefonları ve iletişimin son noktası olan internet kullanılmaya başlanmıştır. Köyden dışarıya giden gençleri köye çekme umuduyla köy teknolojik gelişmeleri yaşamıştır. Bir gazete haberinde köye `Milenyum` köyü ismi verilmesine neden olan bu olay ile Tevfikiye köyü ister istemez hızlı bir değişim süreci yaşayacaktır. Bunun yanında bazı adetlerin değişmeye karşı direnç gösterdiği bilinmektedir. Çerkeş kültüründe önemli bir yeri olan Çerkeş Halk Oyunları günümüzde dernekler vasıtasıyla öğretilmekte ve oynanmaktadır. Oluşturulan yeni sentez veya gelişim ile seyrek yapılan köy veya `salon` düğünlerinin bir kısmında yine Çerkeş oyunları oynanmaktadır. Geleneksel yemeklerinin ana maddesi olan mısır ekiminin azalmasına rağmen, özellikle düğünlerde, toplantılarda ve de ailelerin özel günlerinde Çerkeş yemeklerinin yapılması yine de devam etmektedir. Bu çalışmada bir köyün kültürel yapışırım ve bu yapıdaki değişimin bütün boyutlarıyla incelendiği söylenemez. Kültürel yapı çalışmaları zaman gerektiren çalışmalardır. Benim elde ettiğim bu sonuçlar başka bölgelerde bulunan köylerde veya Çerkeş köylerinde yaşanan değişimleri tümüyle temsil etmemektedir. Her bölge kendi coğrafi, ekonomik, sosyal ve kültürel şartlan nedeniyle farlılıklar içerebilmektedir. Bu çalışmada yer alan Tevfikiye köyündeki sosyo-ekonomik ve kültürel değişim, bölgedeki diğer Çerkeş köylerindeki değişimi tamamen olmasa da 10büyük oranda kapsamaktadır. Bu araştırma bu bölgede yer alan köyler hakkında yapılan ilk çalışmadır. Dinamik bir yapıya sahip olan kültür zamanla değişir ve gelişir. Türkiye'de araştırmacılar özellikle kentleşme sorunları ile kentlere yönelmektedirler. Günümüzde kentten köye olan göçün artması ile meydana gelen sosyal, ekonomik ve kültürel değişimler köylerde yapılacak bilimsel çalışmalarla tespit edilmeli ve bu konuda öneriler getirilmelidir. 11

ABSTRACT The subject of this research is about the cultural changes in village Tevfikiye which is connected to township of Altinova in Yalova city by the way of anthropology. The village, which is being researched, is a Circassian village. Circassian villages in Turkey are fond of their cultures. Circassian Culture is rarely influenced in village environment. The changes of culture, show differences depending on time and place. At the villages nearer to the industrial cities and the western cities of Turkey, the tradition and close village structure has been changing. In these villages, the differences between coutryside and city started to reduce. Village being researched has these specific. Demographic, economic, social and cultural changes occur in this village intensively. For searching these changes in Tevfikiye village, participant observation was made for about three months in 2004 summer, 48 head of families were surveyed and interviews were made with 44 people deeply who were over 60 and under 60 age. In Tevfikiye, there were migrations from city to village with the movements of modernizaliation of Turkey in 1950- 1960s. Increasing population, insufficent land, secret unemployment occured because of modernizalitation and caused those migrations. The leader of the families lived at least one year in cities. This caused cultural change and influences between them. Cultural process affects the family members under this change. Among 1995 and 2000, 60 % of the migration occurs between cities and 20 % of this is from city to village in Turkey. In the last 5 years, migrating population from city to village doubled. Especially after the earthquake of 17th August, retired families who were living in cities, started to turn back to villages in order to build up their houses and settle up. With this movement, the population of young people decreased and in average 3 children of 4 started to live in cities. In spite of reduction in agriculture and cattle-dealing, The communication between people who live in cities and villages continues as a result of spiritual/moral dependence, it is understood that the village will continue its normal life without being a `ghost village`. 12Agriculture and cattle-dealing has extremely decreased in the village. Planted part is only 25 % of the whole land. Loss of horse and cow cars, caused the loss of the traditional jobs. Because of this reason, community cooperation has been reduced, by the lack of the importance of agricultural life. In the village the women who work outside their home in the past, now only make their housework. Very few youngs living in the villlage cause the birth of a new labor pool between village and city by working in textile enterprises. Nucleus family takes the place of traditional large families and the leader of a family over 5 family lives alone. By change of family structures, the authority of father has lost its strength. Well then, decions are given in common with the children. Now in the village, the shopping from the tradesman has been increasing and as a result people growing vegetables in their gardens has started to buy vegetables from tradesman. This equivalently affect `urbanization of village` and styles of clothing, architectural, behaviour and living turn into urban life sytles. Especially some families seldom come to the village, some families come at weekends because of their houses and jobs in cities cause the village of Tevfikiye turn into urbanized community structure. This process, especially the cultural change between members, starts to become acculturation process. Living this cultural change causes a new synthesis in Circassian villages. Villagers create so many new synthesis by being affected by the people who live in city and who have different cultures. For example; henna tradition in villages, brides wearing wedding dresses, preffering `saloon weddings` instead of circassion weddings, playing some traditional musics like `Kasap` and `Çiftetelli` in weddings, preferring marriages with outer people, young people not being able to speak Circassian under age 20 are some of new synthesis. There are 5 neighbour Circassian village in the region and they continue their relationship. But in the last years these influences have started to reduce. Nowadays, acculturalization gains speed with diffusion of city or universal cultural affect or the process of culture with relationship by neightbour villages. As a result of the survey I made in the village, interviews, and observations is seen a reduction in respect to old people, reduction in Circassian weddings and thirdly some restrictions between wife- 13husband, parents-children, brides-bride groom's family-relatives, and bridegroom- bride's family-relatives's relationship are not seen. With surveys and interwievs, 30 % of villagers said that most of traditions lost or changed. These sentences show effects of change on people. 21st century is a communication century and in this centrury social-cultural change gains speed. With the increase of communication tools, a computer room was set up in the village and cellular phones and internet are started to be used. The village lived technological developments hoping youngs to come back. And finally in a newspaper Tevfikiye village is called as Millenium village and by this name this village has to live a change process. It is known that some traditions do not want to change. Circassian dances which have a important place of Circassian cultures are taught or played in city association. With the new synthesis and development, some of the weddings are made in village and some of them are made in salloons, but Circassian dances are still played in them. The main matter of tradiditional food, corn and planted corn is reducing. But although these events happen, especially in weddings, meetings and special days of families, the Circassian food still continue. With this research, we can't say that whole change in the cultural structure of the village is searched. These researchs need time. The results which I obtained don't show change in other Circassian villages. Each region has differences in geographical, economic, social and cultural possibilities. This is the first research in Tevfikiye village. The culture which has dynamic structure changes and develops in time. The researchers in Turkey especially turn into the cities with the problems of cities' urbans. Nowadays increasing in migration from city to village causes social, economic and cultural changes, and these changes must be found with scientific researchs and recommendations should be done for this. 14