Dünya`da ve Türkiye`de emeklilik sistemleri ve bireysel emeklilik sisteminin ekonomik yapıya etkileri

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZ OZU DÜNYA'DA VE TÜRKİYE'DE EMEKLİLİK SİSTEMLERİ VE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN EKONOMİK YAPIYA ETKİLERİ Dinçer TAYFUR Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mayıs 2005 Danışman: Yrd.Doç.Dr. A. İlhan ORAL Ekonomik ve sosyal yapıdaki değişimlerin sonucu olarak, dünyanın birçok ülkesinde sosyal güvenlik sistemleri krizler yaşamaya başlamıştır. Bu sorunlara çözüm olarak çok basamaklı sosyal güvenlik sistemleri gündeme gelmiştir. Bu çok basamaklı sistemlerin birinci basamağım, devlet yönetiminde ve katılımın zorunlu olduğu emeklilik sistemleri oluşturur. Bu basamakta amaçlanan, ülkede yaşayan tüm nüfusa asgari bir emeklilik geliri temin etmektir. İkinci basamak emeklilik sistemlerini ise mesleki emeklilik sistemleri oluşturur. Katılımın genellikle zorunlu olduğu ve bireylerin gelirleri ile orantılı bir emekli aylığı aldığı ikinci basamak emeklilik sistemleri, kamu ya da özel sektör tarafından yönetilirler. Üçüncü basamağı ise bireysel emeklilik sistemleri oluşturmaktadır. Bazı ülkelerde bireysel emeklilik sistemleri mevcut sosyal güvenlik sistemlerinin yerini alırken, bazı ülkelerde ise mevcut sosyal güvenlik sistemini desteklemek amacıyla bireysel emeklilik sistemleri oluşturulmuştur. Bireysel emeklilik sistemleri, mesleki emeklilik sistemlerinin olmadığı ya da yeterince gelişmediği ülkelerde ikinci basamak emeklilik sistemleri olarak da yer alabilmektedir. Bu çalışmada, sosyal güvenlik sistemlerindeki çok basamaklı yapı ile seçilmiş bazı ülkelerdeki ve Türkiye'deki bireysel emeklilik sistemleri incelenerek, bireysel emeklilik sistemlerinin ulusal tasarruflara, sermaye piyasalarına, özelleştirme ve işgücü piyasalarına etkileri ele alınmıştır.

HI ABSTRACT Due to the change in the economical and social structure, many countries have faced financial problems related to the social security systems. In order to overcome these problems, multi-pillar social security systems were developed. The first pillar consists of social retirement systems which are mandatory and public managed. The purpose of this first pillar is to provide an montly income for each citizen that is required for minimum standart of living. The second pillar retirement systems are occupational retirement systems. Agreement is also compulsory in these systems and each person is paid proportional to his montly income. These systems are organized by public or private sector. The third pillar is the private pension programs. In some countries, these private pension programs are used to substitute the current insurance systems, but in others these systems are used in order to support the current social security system. Private pension programs are used as second pillar retirement systems in some countries in which occupational retirement systems are not widely used. In this study, private pension programs in Turkey and some other selected countries are investigated. Also, multi-pillar structure of the social security system is analyzed. The impact of private pension programs to the national savings, capital market, privatisation and workshop market is also studied.