Otistik özellikler gösteren çocuklara eşzamanlı ipucuyla öğretim ile eşzamanlı ipucuyla öğretim ve video modelle öğretimin birlikte sunulmasının etkilerinin karşılaştırılması

Abstract

Otistik özellikler gösteren bireylerin eğitiminde yaygın olarak kullanılan tepki ipucu yöntemleri etkili öğretim uygulamaları arasında yer almaktadır. Ancak son yıllarda otistik özellikler gösteren bireylerin görsel uyaranları daha kolay algıladıkları ve işledikleri, dolayısıyla görsel destek ve ipuçlarının otistik özellikler gösteren bireylerin; çevrelerini algılama, iletişim kurma, günlük rutinleri gerçekleştirme, yeni beceri öğrenme ve bağımsız yaşamlarını destekleme gibi durumlarda yararlı olduğu ifade edilmektedir. Buradan hareketle tepki ipucu yöntemleri ile görsel uyaranların bir arada kullanılmasının öğretimsel verimliliği artırmada etkisi olup olmadığı tartışılmaktadır.Bu araştırmada, otistik özellikler gösteren çocuklara yiyecek-içecek hazırlama becerilerin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin yalnız sunulduğu ve video modelle birlikte sunulduğu öğretim uygulamalarının etkililik ve verimliliklerinin farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Ayrıca çalışmaya katılan deneklerin anne-babalarının ve öğretmenlerinin görüşlerine ilişkin toplanan verilere dayalı olarak çalışmanın sosyal geçerliği belirlenmiştir.Araştırmada tek denekli araştırma modellerinden uyarlamalı dönüşümlü uygulamalar kullanılmıştır. Çalışma otistik özellikler gösteren 5-6 yaş aralığında dört erkek öğrenci ile yürütülmüştür. Öğrencilerden üçü Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü Gelişimsel Yetersizlik Uygulama Birimi'nde grup eğitiminden, biri ise bire-bir eğitim hizmetinden yararlanmaktadır.Araştırmada öğrencilere öğretilecek hedef davranışlar ?kakaolu süt hazırlama-sandviç hazırlama?, ?toz içecek hazırlama-çikolatalı ekmek hazırlama?, ?mısır patlatma-sıcak çikolata hazırlama?, ve ?çikolatalı ekmek hazırlama-kahvaltı gevreği hazırlama? becerileridir.Araştırmanın etkililik bulguları, otistik özellikler gösteren dört denekten üçünün hedef davranışlarını her iki uygulamayla da ölçütü karşılar düzeyde öğrendiklerini göstermiştir. Dördüncü denekte video modelle birlikte sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin öğretim uygulamasının daha etkili olduğu gözlenmiştir. Dördüncü denekte eşzamanlı ipucuyla öğretimin yalnız sunulduğu öğretim uygulamasıyla üzerinde çalışılan beceride belirli bir düzeyde öğrenme gerçekleşmiş olmasına rağmen ölçüt karşılanamamıştır. Deneklerin tümünde iki uygulama arasında kalıcılık ve genelleme etkisi bakımından önemli bir farklılık olmadığı görülmüştür. İki öğretim uygulaması verimlilik açısından karşılaştırıldığında; elde edilen bulguların tüm deneklerde tutarlı bir biçimde yinelenemediği görülmektedir. Çalışmaya katılan deneklerden birinde tüm parametreler açısından eşzamanlı ipucuyla öğretimin yalnız sunulduğu öğretim uygulaması daha verimli olmuştur. Deneklerden üçünde video modelle sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin ölçüt karşılanıncaya kadar gerçekleşen oturum sayısı ve deneme sayısı açısından yalnız sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretime kıyasla daha verimli olduğu görülmüştür. Verimlilik bulguları, yanlış tepki oranı açısından değerlendirildiğinde, deneklerden ikisinde video modelle sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin daha verimli olduğu görülürken; diğer iki denekte ise, yalnız sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin video modelle sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretime kıyasla daha verimli olduğu görülmüştür. Başka bir deyişle, bu çalışmada eşzamanlı ipucuyla öğretimin yalnız sunulduğu öğretim uygulamasıyla video modelle birlikte sunulduğu öğretim uygulaması arasında verimlilik değişkeni açısından önemli bir fark görülmemiştir.Araştırma bulguları, deneklerin anne-babalarının ve öğretmenlerinin her iki uygulamayla da öğretim sunulması konusunda olumlu görüşler ifade ettiklerini göstermiştir.Anahtar Kelimeler: Eşzamanlı ipucuyla öğretim, etkili öğretim, otizm, video modelle öğretim.?

The purpose of the present study was to compare the effectiveness and efficiency of simultaneous prompting with and without video modeling in teaching food preparation skills to four students with autism. Maintenance and generalization effects of the procedures were compared as well. Also, social validity of the study was investigated by asking the parents and teachers of the students in the study.An adapted alternating treatments design was used to compare the procedures in the study. Four male students with autism whose ages ranged from 5 to 6 participated in the study. Target skills for the students were making a sandwich, preparing popcorn, fixing hot chocolate, making kool-aid, making a peanut butter sandwich, and fixing cereal.The findings of the study showed that both procedures were equally effective on promoting acquisition of the food preparation skills for the three students with autism. While the impact of the procedures was evident for the three children; this result were not replicated with one student. That is to say that the procedure in which simultaneous prompting combined with video modeling was effective in teaching for this student, simultaneous prompting alone did not resulted in criterion level. Data indicated that there was no difference between the two procedures regarding maintenance and generalization effects.Mixed results were obtained regarding the efficiency parameters. The simultaneous prompting procedure delivered alone was more efficient than simultaneous prompting with video modeling for one of the students in terms of all efficiency parameters. The data showed that simultaneous prompting with video modeling was more efficient than simultaneous prompting alone regarding the total number of the training sessions and instructional trials through criterion for three of the students. When the data were examined in terms of the percentage of incorrect responses, findings indicated that the simultaneous prompting with video modeling seemed to be more efficient than simultaneous prompting alone for two students. However, the simultaneous prompting procedure alone seemed to be more efficient for the other two students in terms of percentage of incorrect responses. Therefore, it can be concluded that there was no considerable difference between two procedures in terms of efficiency results. The opinions of the parents and the teachers of the students were positive overall. Based upon the findings, implications and recommendations of the study are discussed.Key words: Autism, effective teaching, simultaneous prompting, video modeling.