Fagopyrum esculentum moench`in değişik kısımlarının uçucu bileşikleri, sabit yağ ve biyolojik aktivite açısından değerlendirilmesi

Abstract

Fagopyrum esculentum Moench bitkisinin Eskişehir-Kütahya geçit iklimi koşullarında yetiştirilen Güneş ve Sumçanka çeşitlerinin yaprak, çiçek, sap, tohum ve kavuz kısımlarının uçucu bileşenleri ve sabit yağ üzerinde kimyasal kompozisyon araştırması gerçekleştirildi. Her iki çeşidin yaprak ve çiçek uçucu yağ ve metanollü ekstreleri biyolojik aktivite değerlendirilmesine tabi tutuldu. Proje kapsamında bitkilerin farklı kısımlarından hidrodistilasyon yöntemi ile uçucu yağları elde edilerek kompozisyonları GC/FID ve GC-MS teknikleri ile araştırıldı.Tüm uçucu yağların ortak özelliği, hekzadekanoik asidin (%32.7-83.6) yağların profilinde dominant olmasıdır. Dodekanoik ve tetradekanoik asitler de yüksek miktarda tespit edildi. Seskiterpen bileşiklerden hekzahidrofarnesil aseton tüm yağlarda saptanırken, trans-kalamenen (%8.3) sadece Güneş çeşidinin yaprağında tespit edildi. Yetiştirme sürecinde arazi şartlarında HS-SPME tekniği uygulanarak canlı bitkinin ürettiği uçucu bileşenleri incelenmiş olup, metil palmitat her iki çeşitte yüksek miktarda bulundu.Bitkinin topraküstü kısmından Folch metodu ile sabit yağ asitleri elde edilerek kompozisyonları gaz kromatografi yöntemiyle araştırıldı. Palmitik (%25.5), linoleik (%17.6) ve linolenik (%25.4) asit ana bileşikler olarak saptandı. Her iki çeşidin çiçek ve yapraklarından metanol kullanılarak maserasyon yöntemiyle elde edilen ekstrelerde toplam fenolik ve toplam flavonoit bileşiklerin miktarları spektrofotometrik olarak tayin edildi. Uçucu yağ ve ekstrelerin in vitro deneylerde serbest radikal süpürme ve demir indirgenme etkileri araştırılarak antioksidan aktiviteleri değerlendirildi.İnce Tabaka Kromatografisi- Otografi ve Ellman metotlarıyla uçucu yağ ve ekstrelerin asetilkolinesteraz enzimi üzerine etkileri araştırıldı. Uçucu yağların serbest radikal süpürme etkisi zayıf olarak (%Inh 9.5-19.9) tespit edilirken, metanollü ekstrelerin yüksek aktivite (IC50 0.019-0.173 mg/mL) gösterdiği saptandı. Yaprak uçucu yağların en etkin (% Inh. 63.9-65.8) şekilde AChE enzimini inhibe ettiği tespit edildi.Anahtar kelimeler: Fagopyrum esculentum, Uçucu yağ, Yağ asitleri, Aktivite, GC-MS.

Chemical compositions of volatiles and fatty acids from leaf, flower, stem, seed and hull parts of Gunes and Sumcanka sorts of Fagopyrum esculentum Moench. grown in transition climate of Eskisehir-Kutahya region, were investigated. The leaf and flower oils and methanol extracts from the both plant sorts were subjected to evaluation for biological activity tests. In scope of the project, the essential oils were obtained with hydrodistillation method from different plant parts. GC/FID and GC-MS techniques were applied for investigation of the chemical compositions. Hexadecanoic acid (%32.7-83.6) predominated in the profile of all the oils tested.Dodecanoic and tetradecanoic acids were also detected in high amounts. Sesquiterpene hexahydrofarnesyl acetone was detected in all the oils, while trans-calamenene was (%8.3) found only in the leaf oil of Gunes sort. During growing in field conditions the volatiles produced by the live plants were investigated with HS-SPME technique.The fatty acids were obtained with Folch method from the plant aerial parts and investigated by gas chromatographic techniques. Palmitic (%25.5), linoleic (%17.6) and linolenic (%25.4) acids were found as the main constituents. The flower and the leaf extracts were obtained from two buckwheat sorts by maceration technique and the total phenolic and total flavonoid contents were evaluated spectrophotometrically. The essential oils and extracts were evaluated in vitro for antioxidant activity using free radical scavenging and ferric reducing antioxidant capacity assays.The effects of the oils and extracts on AChE enzyme were investigated by using TLC-autography and Ellman's methods. Free radical scavenging effect of the oil was found as weak (%Inh 9.5-19.9), while the extracts demonstrated significant activity (IC50 0.019-0.173 mg/mL). The leaf oils were found to be the most effective inhibitors of AChE enzyme (% Inh. 63.9-65.8).Keywords: Fagopyrum esculentum, Essential oil, Fatty acids, Activity, GC-MS.