II. Abdülhamid Dönemi idadîlerde tarih ve coğrafya eğitim-öğretimi

Abstract

Sözlük mânası hazırlamak demek olan idâd, ilk zamanlarda kendisinden daha üst bir mektebe öğrenci hazırlayan ve yetiştiren eğitim kurumlarına denilmiştir. İdâdî teriminin bir ortaöğretim kurumunun adı olarak kullanılması, 1869 tarihli Maarif-i Umûmiye Nizamnamesi'nin yayımlanmasından sonradır. Bu mekteplerin açılması ile Müslüman ve Hıristiyan tebaa kaynaştırılmak ve ortak bir kültürde yetiştirilmek istenmiştir. Bunun için dört yıllık rüştiyelerin üstünde, öğretim süresi üç yıl olan idadîlerin açılması düşünülmüştür. Programları rüştiyelerden pek farklı olmayan bu mekteplere 11–14 yaş arası öğrenciler alınmıştır. Islahat fermanı nasıl ki rüşdiyelerin açılıp geliştiği dönem ise II. Abdülhamid devri ise idadîlerin geliştiği dönem olmuştur. II. Abdülhamid döneminde eğitim kurumlarına yapılan yatırım ciddi şekilde arttırılmıştır. II. Abdülhamid zamanında gelişim sadece okullarda değil aynı zamanda ders programlarında da kendini göstermiştir. Değişiklerin hepsi de okullardaki ders programlarını ve Tarih dersinin müfredatlardaki yerini etkilemiştir. Bu dönemlerde devrin siyasî oluşumları ve ideolojileri eğitimin işleyişine fazlaca tesir etmiştir. Milli duyguların gelişmesiyle Tarih bilimine duyulan ilgi artarken ders programlarındaki Tarih derslerinin haftalık saati özellikle orta öğretim kurumlarında fazlalaştırılmıştır. Bunların yanı sıra Fransız İhtilalinin devletin sınırlarındaki etkisini azaltmayı hedefleyen Sultan II. Abdülhamid önce orta öğretim kurumlarında Avrupa ve Dünya Tarihi'nin okutulmasını yasaklamış, daha sonra ise tüm ilköğretim okullarında bahse konu Tarih derslerini kaldırmıştır. 1869 Maarif-i Umûmîye Nizamnamesi'yle müfredat programları arasına birçok dersin yanı sıra Coğrafya da girmiştir. İlköğretim Coğrafya Müfredat Programında; dünya, dünyanın hareketleri ve sonuçları, Osmanlı Ülkesi'nin büyük nehirleri, dağları, vilayet taksimatı gibi basit bilgiler verilmişti. Yeni usuller ve materyallerin (harita–yerküre) Osmanlı Mekteplerine yerleşmesinden sonra Kartoğrafyanın Osmanlı Eğitim Sisteminin gelişmesinde rol oynadığı muhakkaktır. Şüphesiz bunlar, öğrencilerin Osmanlı Devletine bakış açısını değiştirmiştir. Dikkat çeken önemli husus, getirilen yeniliklerin günümüz Coğrafya öğretim yöntemlerinin işlendiği eserlerde ve Coğrafya Öğretim Programlarında da yerini muhafaza etmesidir.

Idadî, which means `to prepare` in the dictionary, at early times has been called as a school preparing and training students to its higher level schools. The usage of Idadî as a term of a secondary educational institution starts with the publication of the Maarif-i Umûmîye Regulations in 1869. With the opening of these schools, it had been aimed at integrating the Muslim and Christian people and raising them in a common culture. To do this, on top of four-year Junior High Schools (Rushdiye), they thought to open three-year Idadîs. Even though their programmes were not so different from the Rhusdiye, students aged bettween 11 and 14 were accepted to Idâdî schools. The Reformation Edict era is the period opening and developing the Rhusdiyes, on the other hand, Abdulhamid II period becomes the age of the Idadîs. Along with Abdulhamid II period, investments and aids on educational institutions have increased dramatically. During Abdulhamid II period, there has been an improvement not only at schools but also in the curriculums of the schools. All of the educational changes have deeply affected the programmes of the school subjects together with the History subject and its place in the curriculum. In this period, the political formation and ideology had a considerable impact on the functioning of education. With the development of the national feelings, people were more interested in the science of history and on the other side the weekly course hours of History lessons increased especially at secondary schools. However, aiming at reducing the influence of the French Revolution in homeland, Abdulhamid II firstly banned The History of the Europe and the World lesson at secondary schools, and then he removed the formerly mentioned history lessons in all primary schools. Geography also took place in the curriculum along with many other subjects together with the 1869 Maarif-i Umûmîye Nizamname. The topics in the Elementary School Geography Curriculum were simply the world, the movements of the world and its results, the major rivers, the mountains and the division of the provinces of the Ottoman Land. With the entrance of new methods and materials (map-Earth Globe) into the Ottoman, Cartography played an important role in the development of the Ottoman Education System. However all these changed the students' point of view about the Ottoman State. The most remarkable point is that those innovations are still being used in the works of the contemporary methods of teaching Geography and in the Geography curriculum.