Altı yaş altı üst solunum yolu enfeksiyonu olan çocukların ebeveynlerinin akılcı antibiyotik kullanımı konusunda bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi

Abstract

GİRİŞ ve AMAÇ: Çocukluk dönemi antibiyotik kullanımın en sık olduğu dönemlerden biridir. Çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonu (ÜSYE) olarak adlandırdığımız nazofarenjit, tonsillo-farenjit, otit gibi enfeksiyonlar sıklıkla viral etkenlere bağlı olsa da ülkemizde ve dünyada yapılan çalışmalar ÜSYE tedavisinde antibiyotiklerin yaygın kullanıldığını göstermektedir. Akılcı antibiyotik kullanımında doktorların yanı sıra ebeveynlerin de antibiyotikler konusundaki bilgi, tutum ve davranışları önemlidir. Ebeveynlerin antibiyotik kullanma durumları; eğitim düzeylerine, sosyoekonomik durumlarına ve medya bilgilendirilmelerine göre değişiklik gösterebilmektedir. Bu çalışma; ebeveynlerin, üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan altı yaş altındaki çocuğunda akılcı antibiyotik kullanımı ile ilgili bilgi, tutum ve davranışlarını değerlendirmek, sosyodemografik özelliklerine göre bu konulardaki farklılıkları belirlemek, Sağlık Bakanlığı'nın yürütmüş olduğu programların (kamu spotları ve bilgilendirme kampanyaları) ebeveynlerde akılcı antibiyotik kullanımı konusundaki etkisini göstermek amacıyla yapılmıştır.GEREÇ ve YÖNTEM: Çalışmamız, S.B İstanbul Medeniyet Üniversitesi Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Acil Servisi'ne 03.02.2019- 29.03.2019 tarihleri arasında, altı yaş altı çocuğunda üst solunum yolu enfeksiyonu (ÜSYE) nedeni ile başvuran 340 (%85,21) anne ve 59 (%14,79) baba olmak üzere toplam 399 ebeveynin katılımıyla gerçekleştirilen bir anket çalışmasıdır. Ebeveynlere antibiyotik kullanımı konusunda 12 bilgi, 5 ebeveyn tutumu ve 3 ebeveyn davranışı olmak üzere toplam 20 soru yöneltilmiştir. Ebeveynlerin anket sorularına verdikleri doğru cevap oranları sosyodemografik özelliklerine (ebeveynin yaşı, eğitim durumu, mesleği, hastaya yakınlık derecesi, sahip olduğu çocuk sayısı, hasta çocuğun kreşe gitme durumu ve ailenin aylık gelir düzeyi) ve akılcı antibiyotik kullanımı ile ilgili Sağlık Bakanlığı'nın yürütmüş olduğu medya kampanyalarından haberdar olup olmama durumlarına göre karşılaştırılmıştır.BULGULAR: Çalışmaya katılan ebeveynlerin bilgi, tutum ve davranış olmak üzere toplam 20 soruya verdikleri doğru cevapların sayıları sosyodemografik özelliklerine göre karşılaştırılmıştır. Ebeveynlerin tüm sorulara doğru yanıt verme oranı ortalama %78 (15,63±2,49) bulunmuştur. Bu oran sadece bilgi soruları için ortalama %72.7 (8,73±1,78), tutum soruları için ortalama %84.2 (4,21±0,93) ve davranış soruları için ortalama %89.2 (2,69±0,6) olarak bulunmuştur. Verilen yanıtlar ebeveyn yaşı, hasta yakınlık derecesi ve çocuk sayısına göre incelendiğinde anlamlı fark saptanmamıştır. Doğru cevap oranlarını etkileyen en önemli sosyodemografik faktörün eğitim seviyesi ve gelir düzeyi olduğu bulunmuştur. Ebeveynlerin tek başına boğaz ağrısı, kulak ağrısı, öksürük yada ateş varlığında antibiyotik kullanımının gerekmediğini yüksek oranda (%90-95) bildikleri, ancak yaklaşık yarısının (%41-48) soğuk algınlığı/grip ve tek başına sulu /yeşil burun akıntısında antibiyotik kullanılması gerektiğini belirttikleri görülmüştür.Streptokok kaynaklı boğaz enfeksiyonunda mutlaka antibiyotik kullanıması gerektiğini üniversite mezunu olanlar,olmayanlara göre daha fazla biliyorken; üniversite mezunu olanların büyük bir kısmının da (%60) bu soruda antibiyotiklerin gerekli olmadığını belirtmeleri, yüksek eğitim düzeyinde bile bu konuda bilgi eksikliği olduğunu göstermiştir. Ebeveynlerin büyük çoğunluğunun (%70) antibiyotik direnci ve yan etkileri konusunda bilgi sahibi oldukları görülmüştür. Ebeveynlerin antibiyotik beklentisi olsa bile doktor gerekli olmadığını söylediğinde buna güvendikleri, başka doktora başvurmadıkları ve doktor önerisi olmadan kendi başlarına antibiyotik başlamayı düşünmedikleri görülmüştür. Ebeveynlerin büyük çoğunluğunun (%81) antibiyotik tedavi uyumu ve süresi açısından bilgilerinin yetersiz olduğu görülmüştür. Ebeveynlerin akılcı antibiyotik kullanımı ile ilgili basında yer alan gelişmelerden haberdar olan ve olmayanların bilgi, tutum ve davranış sorularına verdikleri doğru cevap sayıları karşılaştırıldığında; haberdar olanların verdiği doğru cevap sayıları (15,85±2,38) haberdar olmayanlara göre (14,96±2,69) ortalama bir soru daha yüksek olduğu saptanmıştır.SONUÇ: Elde edilen sonuçlara göre; çocukların antibiyotik kullanımı söz konusu olduğunda ebeveyn eğitiminin temel hedeflerden biri olması gerektiğini; bu nedenle ebeveynler arasında yaygın olan eksik bilgilerin, hatalı uygulamaların ve uygunsuz talep nedenlerinin belirlenip, ülkemizde halka yönelik yapılması planlanan eğitim programlarında bu konulara yer verilmesi gerektiği görülmektedir. Bu programların özellikle düşük eğitim ve gelir düzeyindeki ebeveynler için ulaşılabilir nitelikte olması akılcı antibiyotik kullanımı politikası açısından daha yararlı olacaktır.

INTRODUCTION: Childhood is one of the most common antibiotic use period. Although upper respiratory tract infections (URTI) such as nasopharyngitis, tonsillo-pharyngitis and otitis, in children, are often due to viral agents, studies in our country and around the world have revealed that antibiotics have been widely used in the URTI treatment. In addition to doctors, parents' knowledge, attitudes and behaviors are crucial for rational antibiotic use. Antibiotic use approach of parents may vary due to their education levels and socioeconomic status. This study is aimed to evaluate parents' knowledge, attitudes and behaviors about rational antibiotic use for upper respiratory tract infection in children under six years and, to show the effectiveness of the Ministry of Health programs about rational antibiotic use on parents' knowledge, attidues and behaviors. MATERIAL and METHODS: This is a survey study. A total of 399 (340 (85.21%) mothers and 59 (14.79%) fathers) parents who admitted to the Pediatric Emergency Department of Göztepe Training and Research Hospital of Medeniyet University, due to upper respiratory tract infection of their children, between 3rd February 2019 and 29th March 2019 were included.Parents were asked a total of 20 questions on antibiotic use, including 12 information, 5 parents' attitudes and 3 parents' practices.The correct response rates given by the parents to the questionnaire were assessed by sociodemographic characteristics (age, educational status, occupation, number of children, attendance of the sick child to kindergarten, and monthly income status of the family) and whether they are aware of media campaigns of the Ministry of Health aout rational antibiotic use. RESULTS: The number of correct answers given by the participating parents to 20 questions, regarding knowledge, attitude and behavior were compared according to their sociodemographic characteristics. The average response rate of the parents to all questions was 78% (15.63 ± 2.49). This rate was about 72.7% (8.73 ± 1.78) for knowledges, about 84.2% (4.21 ± 0.93) for attidues, and about 89.2% (2.69 ± 0.6) for behaviors, as well. No significant difference was found when the answers were analyzed by parent's age, whether parent is mother or father and number of children. It was found that the most important sociodemographic factor affecting the correct response rates was education level and income level. It was shown that most (90-95%) parents knew that antibiotics were not required in the presence of sore throat, ear pain, cough, or fever alone, but that about half (41-48%) of them reported that antibiotics should be used in the presence of the common cold / flu and in aqueous / green runny nose alone. About 60% of parents who graduated from a university knew that antibiotics should be used in streptococcal throat infections, this ratio showed that even at higher education level, there was a lack of information on this issue. The majority of the parents (70%) were informed about antibiotic resistance and side effects. It was seen that even if the parents had expected antibiotics, when the doctor told him that it was not necessary, they trusted him, did not consult another doctor and did not intend to start antibiotics on his own without a doctor's advice. Most of the parents (81%) were insufficient in terms of antibiotic treatment compliance and duration. When the number of correct answers given to the questions of knowledge, attitude and behavior of the parents who are aware of the developments in the press about rational use of antibiotics is compared; The number of correct answers given by the informed (15.85 ± 2.38) parents was found to be higher than those in the uninformed (14.96 ± 2.69) parents.CONCLUSION: According to the results obtained; parental education should be one of the main objectives when it comes to antibiotic use of children; for this reason, it is seen that the missing information, common misconceptions and reasons of inappropriate demand among parents should be identified and these issues should be included in the education programs planned for the public in our country.The fact that these particularly accessible programs, would be more beneficial for parents with low education and income levels in terms of rational antibiotic use policy.