İşçi sınıfı topluluklarında toplumsal hareketlilik ve mesleki özlemler: Karaman örneği

Abstract

Bu çalışmanın konusu, Türkiye'de küçük bir Orta Anadolu kenti olan Karaman'da, bisküvi ve çikolata üreten fabrikalarda çalışan işçilerin, toplumsal hareketlilik deneyimleridir. Çalışmanın amacı, büyük çoğunluğu henüz bir kuşak önce tarım işçisi ya da küçük toprak sahibi olan bu kesimin, sanayi işçiliğini uzun soluklu bir toplumsal konum mu yoksa daha ileri kademelere tırmanmak için bir ara basamak olarak mı gördüğünü ortaya çıkarmaktır. Araştırmada veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme kullanılmıştır. Böylesi bir veri toplama tekniğinin seçilmesindeki temel amaç, görüşmeye katılan işçilerin, ele aldığım olgu ve sorunsallar hakkındaki bütün görüş ve öznel deneyimlerine ulaşma isteğimden kaynaklanmaktadır. İşte tüm bu amaçlar uğruna, Karaman ilindeki fabrikalarda çalışan, otuz iki işçiyle Aralık 2017 ile Mart 2018 arasında, on yedi sorudan oluşan bir görüşme formuyla birebir görüşmeler yaptım ve bu görüşmelerin verilerini, araştırmamın varsayımlarını sınamakta kullandım. Elde edilen bulgular yorumlanırken, sorulara verilen cevaplardan hareketle temalar ve alt temalar oluşturup, verileri sistemli bir şekilde karşılıklı analize tabi tutmaya çalıştım.İşçilerin, toplumsal hareketlilik hakkındaki heves ve isteklerini ya da zorunluluklarını şekillendirebileceğini-etkileyebileceğini düşündüğüm birçok alan hakkında veri toplamaya çalıştım. İş bulma ve başvuru süreçlerinden, mesleki hayallerine, formel eğitimin toplumsal hareketliliğe etkisinden, çocuklarının geleceğe dair hayal ve beklentilerine, sendikal hareketler hakkındaki görüşlerinden, boş zaman faaliyetlerine ve son olarak yemek ve müzik gibi zevk ve beğenilerine kadar birçok alanda bilgi toplamaya gayret ettim.Sonuç olarak elde edilen verilerin yorumlanmasıyla, Türkiye'de günümüz işçi sınıfı üyelerinin gerek kendileri için gerekse de çocukları için hayal ettikleri toplumsal hareketlilik imkanlarına ulaşabilmeleri konusunda, oldukça karamsar oldukları görülmüştür. İşçilerin çoğunluğu geçmiş dönemlere kıyasla bugünlerde toplumsal hareketlilik imkan ve düzeylerinin, özellikle kendi çocukları için oldukça gerilediğini düşünmektedirler. Her ne kadar görüştüğüm işçilerin önemli bir kısmı, fabrika işçiliğine ilk başladıkları zamanlarda farklı mesleklere geçme vasıtasıyla üst sınıflara çıkabilme umutları taşımalarına rağmen, bugün artık geçmişe kıyasla meslek değiştirme ya da sınıf atlama umutları ve heveslerini kaybettiklerini ortaya koymuşlardır.Anahtar Kelimeler: Toplumsal Hareketlilik, İşçi Sınıfı, Mesleki Özlemler, Gelenek, Karaman

The aim of this study is to reveal social mobility experiences of the industrial workers in a small Anatolian city, Karaman. Karaman was chosen as the research area due to its increasing role in biscuit and chocolate production in Turkey. It is quite striking that the majority of industrial workers in Karaman were petty commodity producers or agricultural workers a generation ago. Thus they considered industrial workmanship as a stepping stone to climb further. In-depth interviews were used as the data collection technique since I wanted to capture all the opinions and subjective experiences of the workers. The interviews were conducted with thirty-two workers between December 2017 and March 2018.I have endeavored to gather information on application processes, professional dreams, the effect of formal education on social mobility, the dreams and expectations of the children about the future, their views on trade union movements, leisure activities and their pleasure and tastes like food and music.From the point of view of workers, the results were quite pessimistic.The majority of workers have thought that their mobility opportunities have declined considerably, even for their children. Although most of the workers havehoped to climb more prestigious positions when they first started factory work, it seemed that they have lost their hopes to change their professions or class jumps compared to the past.Key Words: Social Mobility, Working Class, Occupational Wishes, Tradition, Karaman