Bilgisayarlı tomografi ile mastoid pnömatizasyon ve epitimpanik volüm ile paranazal sinüs volüm ölçümlerinin retrospektif olarak karşılaştırılması

Abstract

Paranazal sinüs (PNS) sistemi ve mastoid hücre sistemi, nazal hava akımının östaki tüpü ile orta kulağı havalandırması yoluyla doğrudan ilişki içerisindedir. Bu çalışmanın amacı, sağlıklı bireylerde epitimpanum hacminin mastoid sistem ve PNS hücreleri ile olan ilişkisini ortaya koymaktır. Çalışmamızda, bu iki havalı bölgenin yani mastoid sistem ve PNS sisteminin arasında yer alan ve retraksiyon cepleri ve kolesteatom gelişiminin en sık görüldüğü bölge olan epitimpanum bölgesinin paranazal sinüs hücreleri ve mastoid sistem ile olan volumetrik ilişkisi, ilk defa bilgisayarlı tomografi (BT) ve `volum rendering` teknik kullanarak incelenmiştir.Çalışmaya dahil edilme kriterleri, 18-65 yaş arasındaki, sinonazal trakt ve mastoid kavitede patolojik bulgusu olmayan hastalar olarak belirlenmiştir. Çalışmaya Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Anabilim Dalı arşivinde kayıtlı olan toplam 80 hasta (42 erkek, yaş ort:29,86 ± 11,37; 38 kadın, yaş ort:35,13 ± 12,82) dahil edildi. Etmoid hücreler kompleks üç boyutlu anatomisinden dolayı çalışmaya dahil edilmedi.Elde ettiğimiz verilere göre, sağ epitimpanum hacmi ile tüm PNS hacimleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon bulunmaktadır (p<0,05). Sağ epitimpanum hacminin, sağ maksiller sinus ve sağ frontal sinüs hacmi ile orta şiddette korele olduğu görülmektedir (sırasıyla r=0,401, r=0,420). Sol epitimpanumun ise sol maksiller sinüs, sol frontal sinus ve total frontal sinus hacmi ile anlamlı derecede korele olduğu izlenmiştir (p<0,05). Sol epitimpanum hacmi ile sol sfenoid sinus hacmi arasında anlamlı korelasyon saptanmamıştır (p=0,176). Benzer şekilde, sol epitimpanum hacmi ile total sfenoid sinus hacmi arasında da anlamlı derecede korelasyon izlenmemiştir. Sağ mastoid hacim ile sağ epitimpanum hacmi arasında ve benzer şekilde sol mastoid hacim ile sol epitimpanum hacmi arasında istatistiksel olarak anlamlı derecede korelasyon bulunmaktadır (sırasıyla p=0,019, p=0,034). Sol frontal sinus hariç tüm paranazal sinus hacimleri, mastoid kavite ve epitimpanum hacimleri, sağ ve sol taraflar ayrı ayrı ele alındığında, erkek hastalarda kadın hastalara göre daha büyük saptanmış ve bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0,05, sol frontal sinus için p=0,093). Sağ ve sol frontal sinus hacimleri tek bir sinus gibi değerlendirildiğinde ise, erkek hasta grubunda ortalama frontal sinus hacminin kadın hasta grubuna göre anlamlı derecede daha büyük olduğu görülmektedir (p=0,012).Bu çalışmada, nazal hava akımının paranazal sinüs sistemine ve aynı zamanda epitimpanum ve mastoid sistemin gelişimini arttırdığı yani tüm bu havalı alanların fizyolojik ve anatomik olarak ilişkili olduğu ortaya konulmuştur. Bu çalışmadan yola çıkılarak, nazal kavite ve PNS hastalıkların etkin tedavisi ile yeterli bir nazal hava akımı ve östaki havalanmasının sadece hava yolu açıklığını sağlamakla kalmayacağı ve epitimpanum ve mastoid gelişimini sağlayarak pek çok kronik orta kulak hastalığının önüne geçilebileceği değerlendirilmektedir. Çalışmamız, hasta sayısının daha geniş tutulacağı ve ırksal farklılıkların da etkisinin ortaya konulacağı çok merkezli yeni çalışmalara ışık tutacaktır.

The paranasal sinus system and the mastoid cell system are in direct relationship with the nasal airflow ventilating the middle ear through eustachian tubes. The aim of this study is to demonstrate the relationship of epitympanum volume with mastoid system and paranasal sinus cells in healthy individuals. In this study, the epitympanum, which is the most frequent location for development of retraction pockets and cholesteatoma, and its volumetric relationship with these two pneumatic regions, namely the mastoid system and the paranasal sinus system, are investigated using computed tomogrophy (CT) and `volum rendering` technique for the first time.The inclusion criteria for this study is defined as patients aged 18-65 years without sinonasal tract and mastoid cavity pathologies. CT scans of 80 patients (42 males, mean age: 29.86 ± 11.37; 38 females, mean age: 35.13 ± 12.82), stored in the archives of the Radiology Department of The University of Health Sciences Gulhane Education and Research Hospital, were included for the study. The ethmoid cells were not included in the study because of their complex three-dimensional anatomy.According to our findings, there was a statistically significant correlation between the right epitympanum volume and all PNS volumes (p<0,05). The right epitympanum volume was moderately correlated with the right maxillary sinus and right frontal sinus volumes (r=0,401 and r=0,420, respectively). Meanwhile, the significant correlation was observed between the left epitympanum volume and the left maxillary sinus, the left frontal sinus and total frontal sinus volumes (p<0,05). There was no significant correlation between left epitympanum volume and left sphenoid sinus volume (p=0,176). Similarly, there was no significant correlation between left epitympanum volume and total sphenoid sinus volume.There was a statistically significant correlation between the right mastoid volume and the right epitimpanic volume as well as between the left mastoid volume and the left epitympanic volume (p = 0.019, p = 0.034, respectively).When the right and left sides are evaluated separately, all paranasal sinus volumes (except the left frontal sinus, p = 0,093), mastoid cavity, and epitympanum volumes were found to be larger in male patients than in female patients, and this difference was statistically significant (in all p <0,05). When the right and left frontal sinus volumes were evaluated as a single sinus, the mean frontal sinus volume in the male patients was significantly larger than that of the female patients (p = 0.012).In conclusion, this study demonstrated that nasal air flow promotes the devolepment of the paranasal sinus system as well as the development of the epitympanum and mastoid system, and all these pneumatic fields are physiologically and anatomically related. Given the outcomes of this study, it is considered that effective treatment of nasal and paranasal diseases will not only provide sufficient nasal air flow and eustachian tube ventilation, but also can prevent many chronic middle ear diseases by promoting epitympanum and mastoid development. We believe that our study will shed light on the multicentered new studies, which have larger study samples and can show the effect of racial differences.