Kutbüddî Şîrâzî`de metafizik

Abstract

Bu çalışmanın konusu, XIII. Yüzyıl filozofu olan Kutbüddîn Şîrâzî'nin metafizik düşünceleri ve bu düşünceler üzerindeki Meşşâî ve İşrakî etkilerin belirlenmesidir. Çalışmada Kutbüddîn Şîrâzî'nin, varlık ve nur kavramı, nur'un bölümleri, varlık-mahiyet ilişkisi, Tanrı'nın nitelikleri, âlem ve nefs hakkındaki metafizik görüşlerine yer verilmiştir.634 (1236) yılında İran'da doğan daha sonra Anadolu'ya gelerek müderrislik ve kadılık gibi çeşitli görevlerde bulunmuş olan Kutbüddîn Şîrâzî, felsefî ve dînî ilimlerde önemli bir yere sahiptir. O, İbn Sînâ'dan sonra İslâm felsefe tarihinde etkili olmuş filozoflar içinde Şehabeddin Sühreverdî ve Nasîreddin Tûsî'den sonraki önemli şahsiyetlerden biri olarak gösterilmiştir. Onun felsefi çalışmaları İbn Sînâ tarafından sistemleştirilen Meşşâî ekolün ve Sühreverdî'nin sistemleştirdiği İşrakî ekolün izlerini taşımaktadır.Kutbüddîn Şîrâzî'nin, Merâga rasathanesinde İbn Sînâ geleneğine bağlı bir filozof olan Nasîreddin Tûsî'den aldığı felsefe eğitimi onun Meşşâî felsefeyi öğrenmesinde ve bu yönde eserler vermesinde etkili olmuştur. O, İbn Sînâ'nın Şifâ külliyatını andıran Dürratü't Tac isimli çalışmasıyla Meşşâî geleneğin sürdürülmesine katkıda bulunmuştur. Dürratü't Tac'ın metafizik kısmı ilm-i ilâhi ve ilk felsefe gibi iki önemli bölümden oluşmaktadır.Kutbüddîn Şîrâzî, aynı zamanda Sühreverdî'nin Hikmetü'l İşrâk eserine şerh yazarak İran'da ve Osmanlı topraklarında İşrâkî düşüncenin devamını sağlamıştır. O, Hikmetü'l İşrâk'ta Sühreverdî'nin Meşşâîlere yönelttiği eleştirileri açıklarken birçoğunda onu desteklemektedir ve Hikmetü'l İşrâk şerhindeki görüşleriyle âlimler tarafından kendisi hakkında söylenen `İşrakî filozof` iddiasını doğrulamaktadır.Anahtar Kelimeler: Kutbüddîn Şîrâzî, Metafizik, İşrâkî, Meşşâî, Sühreverdî.

The subject of this study is the metaphsical thoughts of Qutb Al-Dîn Shirazi, XIII century philosopher and the determination of the Peripatetic and Illuminationist effects on these considerations. This work includes Qutb Al-Dîn Shirazi's metaphsical views about prensence and light, light's brances, relation of presence and quiddity, God's quality, universe and soul.Qutb Al-Dîn Shirazi who was born in Iran in 634 (1236) came to Anatolia where he served in various duties like professor and qadi and he has an important place in philosophical and religious science. He has been shown as one of the most personalities after Suhrawardî and Nasir al-Din al-Tusi among the philosophiers who have been influential in the history of Islamic philosophy after Avicenna. His philopsophical works bear the traces of peripatetic school which is systematized by Avicenna and Illuminationist school which is systematized by Suhrawardî.The philosophical education that Qutb Al-Dîn Shirazi got from Nasir al-Din al-Tusi who is a philosopher depended on the tradition of Avicenna is effective Peripatetic's philosophical learning and his works on this subject. He contributed to the continuity to Peripatetic tradition with the work of Pearly Crown which resembles Avicenna's Shifâ corpus. Part of metaphysic in Pearly Crown two important sections as Divine Science and First Philosophy.Qutb Al-Dîn Shirazi provides continuance of Iluminationist thought in Persian and Ottoman by writing gloss to the Hikmat al-ishrâq by Suhrawardi. While Shirazi explains the critisism which Suhrawardi directs to the Peripatetic he support him and he confirms the `Iluminationist Philosopher` claims who is told by scholars about his thoughts of Hikmat al-ishrâq.Key Words: Qutb Al-Dîn Shirazi, Metaphysics, Iluminationist, Peripatetic, Suhrawardî.