Ülkemizdeki ve ABD Texas Eyaletindeki psikiyatri kliniğine istemsiz yatışlara dair mevzuat ve uygulamaların karşılaştırılması

Abstract

Psikiyatri kliniklerine yapılan istemsiz yatış işlemi, uluslararası anlaşmalar ve anayasamız ile güvence altına alınmış, kişi özgürlüğünün tıbbi gerekçelerle kısıtlandığı bu nedenle, Psikiyatri uzmanlarının hukuk alanında yer aldıkları önemli bir Adli Tıbbi konudur. Psikiyatri kliniklerine istemsiz yatışların hangi şartlarda ve nasıl gerçekleşeceği her ülkenin kendi ulusal kanunları çerçevesinde belirlenmiş olup bazı ülkelerde bu konuyu da içeren hususi ruh sağlığı kanunları mevcuttur. Ülkemizde ruh sağlığı merkezlerine istemsiz yatışlar Türk Medeni Kanunundaki hükümlere dayanılarak uygulanmaktadır. Adli Tıp ve Psikiyatri çevrelerinin beklentisi, ülkemiz için hazırlanacak olan bir ruh sağlığı kanunu ile başkaca konularla birlikte istemsiz yatış işlemlerinin de daha düzenli ve dünya standartlarına uygun olmasıdır.Ülkemizde sunulan sağlık hizmetlerinin geliştirilmesinde izlememiz gereken yollardan biri de benzer konuların dünya genelinde nasıl ele alındığının incelenmesidir. Amerika Birleşik Devletleri'nde sağlık hizmetlerinde uzmanlaşma ülkemizden daha önce başlamış olup eyaletlere göre değişen ruh sağlığı ile ilgili kanunları mevcuttur. Bu tez mevcut durum ile ilgili tıbbi bir değerlendirme olmasının yanı sıra; çalışmanın amacı hastaların psikiyatri kliniklerine yapılan istemsiz yatışlarına dair ülkemizdeki uygulamalarla, ABD'nin Teksas Eyaletindeki istemsiz yatış uygulamalarının karşılaştırılması, ülkemiz için uygun sistemlerin ve hazırlığı devam eden kanun tasarısı taslağına yönelik önerilerinin tartışılmasıdır. Bu amaçla iki ülkedeki mevcut uygulamalar incelenmiş ve konuda ile ilgili yapılan araştırmalar değerlendirilmiştir.Ülkemizdeki zorunlu yatışlara dair işleyiş Türk Medeni Kanunu 432. ve devamındaki maddelere göre yapılmakta, kişilerin topluma ve kendilerine karşı tehlikelilikleri değerlendirilerek psikiyatri hekimlerince önce sağlık kuruluşlarına yatışları yapılmakta ardından kişinin kısıtlanmasına dair mahkeme kararı alınmaktadır. ABD Teksas Eyaleti'inde bir hastanın psikiyatri kliniğine istemi dışında yatırılmaişlemleri Ruh Sağlığı Kanunu ile düzenlenmiştir. Buna göre şahıs hakkında kolluk kuvveti tarafından ruh hastalığı nedeniyle şahsın kendisi veya başkalarına zarar vermesinin kaçınılmaz olduğunu düşündürecek davranışlar gözlemlendiğinde kişi acil gözetim altına alınmaktadır. Aynı gözlem bir sivil tarafından yapılır ve mahkemeye başvurulur ise aynı yönde mahkeme kararı da alınabilmektedir. Her iki durum devamında da psikiyatri hekimi acil gözetim, istemsiz yatış için getirilen şahsın ruh hastalığı nedeniyle kendisi veya başkalarına zarar verme ihtimalinin kaçınılmaz olduğuna karar verdiği takdirde yatış yapılar. Yatış sonrasında şahıs tekrar değerlendirilir ve yatışın devamı için hekim raporu ile birlikte mahkeme kararı alınır.Sonuç olarak, ülkemizde ruh sağlığın korunması ve kaliteli ruh sağlığı hizmetinin sağlanması için uluslararası standartlara uygun bir ruh sağlığı kanuna ihtiyaç bulunmaktadır. Bu kanunun hazırlanmasında dünyadaki örneklerinde yararlanılmalı, ulusal ve uluslararası uzmanların görüşlerine başvurulmalıdır. Ayrıca, eş zamanlı olarak ruh sağlığı hizmetleri sunumunda nitelikli personel ve yatak sayısı artırılarak geliştirilmesi sağlanmalıdır. Adli Tıp ve Psikiyatri uzmanları ile diğer ruh sağlığı çalışanlarının yanı sıra hukuk uygulayıcılarının hazırlık ve uygulama aşamasında konuya katılımları sağlanmalıdır.

Involuntary commitments of patients to psychiatric units, is an important medicolegal issue in which personal liberty that is under protection of international agreements and the constitution is limited due to medical reasons, therefore psychiatrists are involved in a legal field. Conditions required and procedures followed for involuntary commitments to psychiatric units are regulated by each country's own national law and some countries have specific mental health laws regarding this issue. In our country, involuntary commitments to psychiatric units are done according to the laws in the Turkish Civil Code. The expectation of forensic medicine specialists and psychiatrists is regulation of involuntary commitments to psychiatric units in an organized and internationally standardized level by a specific mental health law which will also regulates other issues about mental health.One of the ways in order to improve the health services in our country is to examine how those issues are regulated in the World. In the United States of America specialization in Health sector has started before our country and they have mental health laws in each state. This thesis is an evaluation for the current situation from medical aspect and it is aimed to compare the practices of involuntary commitments of patients to psychiatric units in Turkey with practices of involuntary commitments in Texas of the US. Also, it is aimed to discuss the suggestions for the draft of mental health law proposal which is currently being prepared and studied on. In order to do that current practices in the two countries are examined and researches on the issue are evaluated.In our country, involuntary commitment procedures are run according to Turkish Civil Code, article 432 and following articles. First, the patient is committed to inpatient units following the risk of harm to society and himself is evaluated by psychiatrists, the court order is obtained. In Texas, USA involuntary commitment of a patient to a psychiatric clinic is regulated by Mental Health Law. According to this law, when a peace officer observes someone's behavior indicating harm to himself or society is substantial, he restrains the patient for emergency detention. If same10observation is done by a civilian they can also apply to the court and according to that, a court order of emergency detention can be obtained. In both situations, a psychiatrist evaluates the patient who is brought for emergency detention and involuntary admission. If he believes the patient has a substantial risk of harm to himself or others due to mental illness, the patient is admitted. After the admission, the patient is re-evaluated and for the continuation of admission, a court order is obtained with a medical report.In conclusion, in order to protect the mental health and provide a qualified mental health service in our country a mental health law having international standards is needed. In the preparation process of the law, similar international laws must be evaluated and utilized, the opinions of national and international experts should be considered. In addition to that, simultaneously mental health services should be improved by increasing the number of qualified personnel and inpatient capacities. The contributions of the legal professionals must be obtained in addition to forensic medicine specialists, psychiatrists and other mental health workers