Afyonkarahisar ilinde tavuk mezbahalarında kesilen yumurtacı tavuklarda karaciğer lezyonları üzerine patomorfolojik araştırmalar

Abstract

Hayvanlarda karaciğer bozuklukları, önemli verim düşüklüklerine ve kayıplarına yol açmaktadır. Mezbahalarda bu şekilde hastalıklı ya da hastalık bakımından şüpheli karaciğerler genellikle imha edilmektedir. Bu durum ise, doğal olarak ilgili işletmecilik ve Ülkemiz hayvancılık sektöründe, çok büyük önemli ekonomik kayıpları da beraberinde getirmektedir. Ülkemizde evcil memeli hayvanlarda, karaciğer hastalıklarının patolojisi hakkında çalışmalara ve kayıtlara rastlanılmakla birlikte, yumurtacı tavuk ırklarında, karaciğerde şekillenen hastalıkların patolojisi üzerinde herhangi bir çalışmaya ya da kayda rastlanılmamıştır. Yumurtacı tavuk ırklarında, literatürde saptanan böylesine bir eksiklik, bu çalışmanın planlanmasında en önemli etkenlerden biri olmuştur. Bu kapsamda, bu çalışma, Afyonkarahisar tavuk mezbahalarında kesime alınan yumurtacı ırk tavukların karaciğerlerinin, kesim sonrası, postmortem olarak muayene edilmesi ve tavukların karaciğerlerindeki bozuklukların patomorfolojik bulgularının ortaya konulması ve bu bozuklukların sayısal bazda oranlarının tespit edilmesi amacıyla yapılmıştır.Çalışmanın materyalini, Afyonkarahisar tavuk mezbahalarında kesime alınan, 20-22 aylık, yumurtacı ırk tavuklardan alınan karaciğerler oluşturdu. Kesime alınan, 4856 adet yumurtacı ırk tavuğun karaciğeri, postmortem olarak muayene edildi. Makroskobik muayenelerde lezyonlu ya da lezyon yönünden şüpheli görülen 523 adet yumurtacı ırk tavuğun karaciğeri değerlendirmeye alındı. Yapılan histopatolojik muayeneler sonunda; 523 tavuğun 493'ünün karaciğerinde değişik histopatolojik bulgular saptandı, 30 tavuğun karaciğerinde ise herhangi bir histopatolojik bulguya rastlanmadı. Böylece, Afyonkarahisar ilinde mezbahalarda kesime alınan yumurtacı ırk tavuklarda, karaciğer lezyonlarının oranı % 10.15 olarak kaydedildi. Karaciğerde şekillenen patolojik bulgular; dolaşım bozuklukları, metabolizma bozuklukları, dejeneratif, nekrotik, atrofik ve yangısal değişiklikler ile karaciğerin kronik zedelenmelere karşı gösterdiği reaksiyonlar olarak tanımlandı. Lezyonlu karaciğerlerin 153' ünde (% 31.03) dejeneratif değişikliklerin şekillendiği ve ilk sırayı aldığı görüldü. Bunu 122 olguda (% 24.73) dolaşım bozukluklarının, 119 olguda (% 24.13) nekrotik değişikliklerin, 51 olguda (% 10.34) yangısal değişikliklerin, 19 olguda (%3.85) sirotik değişikiklerin, 18 olguda (% 3.65) atrofik değişikliklerin ve 11 olguda (% 2.23) pigmentasyona ilişkin değişikliklerin takip ettiği görüldü. Çalışmada, tavuklarda gelişim bozukluğu, anomali ya da tümoral değişikliklere ilişkin herhangi bir bulguya rastlanmadı.Sonuç olarak, bu mezbaha çalışmasında, Afyonkarahisar ilinde mezbahalarda kesime alınan yumurtacı ırk tavuklarda, karaciğerde şekillenen patomorfolojik değişiklikler tanımlandı ve lezyonların bulunuş oranı, % 10.15 olarak kaydedildi.Anahtar kelimeler: Yumurtacı, tavuk, karaciğer, lezyon, patomorfoloji.

Liver disorders in animals lead to significant decreased productivity. Diseased livers or diseased-suspicious livers are generally annihilated in slaughter houses. This situation naturally leads to major economic losses in the related industry and our country's animal husbandry sector. It has been found that there have been no studies or records on the pathology of diseases that occur in the liver among the layer hen races as well as no studies and records about the pathology of liver diseases among the domestic mammals in our country. It has been the most important factor in the planning of this study that there is such an absence in the literature on the layer hen races. In this context, this study has been carried out so as to examine the livers of layer hen races slaughtered in the Afyonkarahisar chicken slaughter house by a postmortem way, to reveal the pathomorphological findings of disorders in the livers of hens and to determine the proportion of these disorders on a numerical basis.The material of the study have been comprised of the livers taken from layer hens, 20-22 months old, slaughtered in Afyonkarahisar chicken slaughterhouses. The livers of the 4856 slaughtered layer hens have been examined by a postmortem way. The livers of the 523 layer hens which were with lesion or suspicious of lesion in the macroscopic examinations have been evaluated. At the end of the histopathologic examinations, various histopathological findings have been detected in the livers of 493 of 523 hens and no histopathological findings have been found in the livers of 30 hens Thereby, the proportion of liver lesions has been recorded as 10.15 % among the layer hens slaughtered in Afyonkarahisar province. Pathological findings in the liver has been identified as the reactions it shows against the chronic injuries as well as the circulatory disorders, metabolic disorders, degenerative, necrotic, atrophic and inflammatory changes. It has been observed that degenerative changes has been formed in the 153 of the livers with lesion (31.03 %) and it has been on the first rank. It has also been observed that this has been followed by necrotic changes in 122 cases (24.73%), necrotic changes in 119 cases (24.13%), inflammatory changes in 51 cases (10.34%), cirrhotic changes in 19 cases (3.85%) and atrophic changes in 18 cases (% 3.65), changes in pigmentation in 11 cases (2.23%). It has been found no evidence about developmental malformation, anomalies or tumoral changes in the study. In conclusion, in this slaughterhouse study, the pathomorphological changes formed in the livers of the layer hens slaughtered in Afyonkarahisar province have been identified the rate of lesion occurrence has been recorded as 10.15%.Key words: Layer hen, hen, liver, lesion, pathomorphology.