Tekirdağ yöresindeki büyükbaş hayvancılık işletmelerinde coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak mekansal planlamanın değerlendirilmesi ve geliştirilmesi

Abstract

Bu araştırmada Tekirdağ bölgesinde, büyükbaş hayvancılık işletmelerinin kurulmasına uygun alanların analizi ve mevcut işletmelere ait coğrafi destekli veri tabanının oluşturulması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında yer seçimi süreci için; yerleşim yerlerine uzaklık, içme suyu rezervuarları havza koruma alanları, diğer su rezevuarlarına uzaklık, akarsulara uzaklık, sulama ve drenaj kanallarına uzaklık, mera alanlarına yakınlık, arazi kullanım kabiliyeti, hayvan içme suyu göletlerine yakınlık, sulama göletlerine yakınlık, eğim, bakı, nüfus potansiyeli, süt işleme potansiyeli, et işleme potansiyeli, ana yollara uzaklık ve mahalleler arası yollara yakınlıktan oluşmak üzere toplam 16 adet kriter belirlenmiştir. Ayrıca yasal mevzuatlara ve literatürel bilgilere göre değerlendirme dışı bırakılan alanlar tespit edilmiştir. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)'nden yararlanılarak yer seçimi süreci gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın diğer kısmında ise; arazi çalışmaları gerçekleştirilerek, Tekirdağ ilinde yer alan 90 adet işletmeye ilişkin veriler toplanmış ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında veri tabanı oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda elde edilen veri tabanında sorgulama örnekleri gerçekleştirilmiştir. Uygun alan analizi sonucunda toplam 6 sınıfta çalışma alanı incelenmiştir. `En Çok Uygun`, `Çok Uygun`, `Biraz Uygun`, `Az Uygun`, ` En Az Uygun` ve `Değerlendirme Dışı` sınıflarının alansal büyüklükleri sırasıyla 23,75, 736,82, 2031,30, 460,92, 21,23 ve 3038,89 km2'dir. Yüzdesel olarak değerleri ise sırasıyla %0,37, %11,67, %32,18, %7,30, %0,34 ve %48,14 olarak tespit edilmiştir. İncelenen işletmelerin uygunluk sınıfına göre dağılımı irdelendiğinde, %6,60'ı `En Az Uygun` ve `Az Uygun` sınıflarındaki alanlarda, %18,90'ı `Biraz Uygun` sınıfındaki alanlarda, %5,60'ı ise `Çok Uygun` sınıfındaki alanlarda kurulduğu görülmektedir. İşletmelerin %68,90'ı `Değerlendirme Dışı` sınıfında yer alan araziler üzerinde kurulmuştur. Yapısal anlamda işletmelerin durumu incelediğinde; planlamada birçok hatanın yapıldığı tespit edilmiştir. İşletmelerin yalnızca %31,1'inin projeli olarak planlanması, bu durumun oluşmasında önemli bir etkendir. Sonuç olarak; hayvancılık işletmelerinin mevcut durumunun takibinin geliştirilmesi ve ileride kurulacak işletmeler için mekansal anlamda planlamaların oluşturulması önerilmektedir.Anahtar kelimeler: Yer seçimi, veri tabanı, CBS, AHP, uygun alan analizi

In this research, it was aimed to analyze suitable areas for cattle farms in Tekirdağ region and to establish a geographic supported database of the existing cattle farms. Within the scope of this study; distance to settlements, drinking water reservoirs basin protection areas, distance to other water reservoirs, distance to rivers, distance to irrigation and drainage channels, proximity to pasture lands, land use ability, proximity to animal drinking water ponds, proximity to irrigation ponds, slope, population potential, milk processing potential, meat processing potential, distances to main roads and proximity to secondary roads were selected as criteria for site selection process. Analytical Hierarchy Process (AHP) and Geographic Information Systems (GIS) were used in site selection process. In the other part of the study; land studies were carried out and data were collected for 90 farms in Tekirdağ province. A database was created in the Geographic Information Systems environment for these farms. As a result of the study, the querying samples were obtained in the database. Six classes were created in suitability analysis. The coverage areas of `Most Suitable`, `Very Suitable`, `Moderately Suitable`, `Less Suitable`, `Least Suitable` and `Extraction` classes were found as 23.75, 736.82, 2031.30, 460.92, 21.23 and 3038.89 km2 respectively. The percentage areas of `Most Suitable`, `Very Suitable`, `Moderately Suitable`, `Less Suitable`, `Least Suitable` and `Extraction` classes were determined as 0.37%, 11.67%, 32.18%, 7.30%, 0.34% and 48.14 %respectively. According to the distribution of the farms in terms of suitability classes, it was determined that 6.60% were in the classes of `Least Suitable` and `Less Suitable`, 18.90% were in the class of `Moderately Suitable`, 5.60% were in the class of `Very Suitable` and 68.90% were in the class of `Extraction`. In addition, it has been determined that many mistakes were made in the structural planning process. Only, 31.1% of investigated farms were built as projected, it was thought that this situation arised many mistakes regarding planning process. As a result; it was suggested that following existing situation of animal farms using geographic based data management and making spatial plans for new farms.Keywords: Site selection, database, GIS, AHP, suitability area analysis