Osmanlılarda istihbarat faaliyetleri (1300-1750)

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş ve yükselişinin tarihlendiği Yeniçağda sürdürülen istihbarat faaliyetleri ele alınmıştır. Herhangi bir istihbarat servisi adı veya çatısı altında kurumsal bir temel üzerine oturmadan önce istihbaratın nasıl ve ne şekilde algılandığı, hangi yollarla elde edildiği ve ne şekilde değerlendirildiği araştırılmıştır. Osmanlı İmparatorluğunda 'Klasik Çağ' olarak tanımlanan ve çalışmanın ana temasını teşkil eden devirde, istihbaratın dayandığı temel kanallar tespit edilmeye ve bu kanallar üzerinden; 'kuruluş devri', 'imparatorluk devri' ve '17.yüzyıl' temel alınarak, istihbaratın gelişim süreci üç safha halinde incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca istifade edilen saha açısından istihbarat faaliyetlerinin; diplomatik sahada, askeri müdahaleler öncesi ve esnasında ve son olarak ülke içindeki meselelerin tespit edilmesi noktasında nasıl kullanıldığına; söz konusu faaliyetlerin işleyişi ve işlerliğine dair bir inceleme yapılmıştır. Çalışmaya temel olarak, Osmanlı arşiv malzemeleri, kronikler ve konu ile alakalı yerli ve yabancı araştırma-inceleme eserleri kaynaklık etmektedir. Çalışmanın temel amacı Osmanlı istihbaratı açısından bilinenlerin artmasına katkı sağlamaktır. Ayrıca Yeniçağ Osmanlı bürokrasisinin istihbaratı algılama ve anlamlandırmadaki temel dinamiklerini tespit etmek de çalışmanın amaçları arasındadır.

In this study, the intelligence activities carried out in the New Age, in which the foundation and rise of the Ottoman Empire were dated, were discussed. It has been investigated how intelligence is perceived, in what ways it is obtained and how it is evaluated before sitting on an institutional basis under any intelligence service name or roof. In the period defined as the Classical Age in the Ottoman Empire and constituting the main theme of the study, the basic channels on which intelligence is based are identified and through these channels; the development process of intelligence was examined in three phases based on 'establishment age', 'empire age' and '17th century'. In addition, intelligence activities in terms of the beneficiary field; how the diplomatic field was used before, during and after military interventions and finally to identify issues within the country; a review of the functioning and operability of these activities. The source of study mainly consists of Ottoman archival materials, chronicles and local and foreign research and investigation works. The main aim of the study is to contribute to the increase of the knowledge in Ottoman Intelligence. In addition the study aims to determine the basic dynamics of the modern Ottoman bureaucracy in the perception and interpretation of intelligence.