Menakıb-ı Mahmut Paşa

Abstract

T.C. MİMAR SİNAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI ANADİLİM DALI TÜRK DİLİ PROGRAMI ÖZET Üzerinde çalışılan eser, Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşamış ve dev rinin ünlü sadrazamlarından olan Mahmud Paşa'nın devşirilmesinden, sarayda eğitim görmesine; çeşitli devlet kademelerinde aldığı görevlerden, katıldığı sefer lerde gösterdiği başarılara ve öldürülmesine değin olan hayat hikâyesini, dinî- destani bir atmosfer içinde anlatan ve Mahmud Paşa'ya velilik isnat eden bir halk eseridir. Aynı eserin farklı 11 yazması tespit edilmiştir ki bunlardan Atatürk Kü tüphanesi, Muallim Cevdet Kitaplığı'ndaki nüsha esas, Topkapı Sarayı ; Millet Kütüphanesi, Ali Emirî Efendi Tarih Kitaplığı ; Süleymaniye Kütüphanesi, Aya sofya Kitaplığı ; Viyana National Bibliothek- Historia Ottomana `El yazmaları ` nüshaları da yardımcı alınarak, tenkitli bir metin oluşturulmuş, ayrıca, bunlar arasındaki ayrılıklar, `Nüsha farkları ` başlığı altında toplanmıştır. H. 972/M. 1564'te yazılan ve Eski Türkiye Türkçesi'nin özelliklerini taşı yan eserin, `Dil incelemesi` bölümünde; Arap ve Fars imlâsı ile Uygur yazı gele neğinin etkilerini gösteren kullanımlar `ses ve imlâ` bakımından ele alınarak, ilgili örnekleriyle birlikte sunulmuştur. Bu çalışma esas olarak, ` Giriş, Metin, Dil İncelemesi, Nüsha Farkları ve Sözlük` olmak üzere 5 temel konu üzerine kuruludur. Sözlük çalışmasına ise, eserde geçen tüm Arapça, Farsça ve Türkçe kelime ler dahil edilmiş, bu kelimeler önce metindeki şekilleri, ardından parantez için de orijinal şekilleri ve kaynakları belirtilmek suretiyle sözlükte yer almıştır. Her kelimenin sonunda ise, yine parantez içinde, o kelimenin geçtiği yer veya yerlere işaret edilmiştir. Ayrıca Arapça ve Farsça tamlamalar ile kalıplaşmış sözler ve deyimler de iç madde hâlinde belirtilmiştir.Eser, tarihî araştırmalar ve halk edebiyatı araştırmaları için önemli olmakla birlikte, XVI. Yüzyılda yaşamış olan Türk halkının düşünce yapısını, dünya görüşünü, inanç anlayışını ve bütün bunların yansımış bulunduğu ifa de gücünü, Eski Türkiye Türkçesi'nden bu yana olagelen dilin iç ve dış yapı sındaki değişme ve gelişmeleri göstermesi bakımından incelenmeye değerdir. Burada ortaya konulan eser, ` Menâkıb-ı Mahmüd Paşa` üzerinde ilk kez gerçekleştirilen ve araştırmalara dayanan bilimsel bir çalışmadır.

REPUBLIC OF TURKEY MİMAR SINAN UNIVERSITY THE ENSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES TURKISH LANGUAGE and LITERATURE MAINSCIENCE DEPARTMENT TURKISH LANGUAGE PROGRAMME SUMMARY The work studying on, is a work of literature, narrating the life story of Mahmud Pasha who lived in reign of Mehmet II. the conqueror, the Sultan of the Ottoman Empire and begin one of prominent the Grand Visiers in his era, in a religious-epic atmosphere and attributig him a quality of a saint, extending from to be recruited for the Janissary corps, his various duties in the Ottoman Empire and being educated in the Palace, to his succeses proved at wars and to be assasination of him. Eleven different manuscripts of the same work are found that the one of them which is in Library of Muallim Cevdet in Atatürk Library is based on and formed a critical text comparison with other four copies (the Topkapi Palace, the Historical Library of Ali Emiri Efendi in Millet Library, the Hagia Sophia Library in Suleymaniye Library, the Wien National Bibliothek - Historia - Ottomana ). And differences between manuscripts are gathered under the title `Diffrences Between Copies`. In section of `Language Study` of work, bearing the characteristics of period of Old Türkiye Turkish in consideration of date writing( H.972-AD.1564 ), discussing in regard of `phonology orthography`, usages, indicating influences of the Arabic Language and the Persian Language Orthogaphy and Uygur writing tradition, is presented together with related examples. This work is esentially based on five basic topics including `Introduction, Text, Language Study, Differences between Copies and Glossary`. At Glossary, all Arabic, Persian and Turkish words is included and taken part as being indicated respectively, the forms in the text, the original forms in parenthesis, the sources of these words. At the and of each word, wherever that word taken part is pointed out in parenthesis again. Moreover, Arabic and Persian possessive nouns, and Idioms are also depicted as an Inside matter. However the work is important for historical and folk literature studies, it's worth to develop a study in terms of the way of thinking, the vision of belief and their reflections on the internal and external structure of language of XVI th century Turkish people. This work is the first scientific study based on research on `Menâkıb-ı Mahmud Pashal