18. yüzyıl Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) kütüphane yapıları koruma sorunları ve önerileri

Abstract

ÖZETBu çalışmada; İstanbul kentinin ve Osmanlı İmparatorluğu'nun eğitim hayatındaönemli bir alan 18. yy. kütüphane yapıları incelenmiştir. Bu yapıların korunması vegelecek nesillere aktarılması amacıyla koruma önerileri sunulmuştur.Çalışmanın Kütüphane'nin Tarihçesi başlıklı bölümünde; kütüphane kavramı vekütüphane yapılarının ortaya çıkışı, dünya tarihindeki gelişimi, Osmanlı öncesiAnadolu Kütüphaneleri ve Osmanlı kütüphanelerinin gelişimi, Osmanlıkütüphanelerinin yönetimi ve teşkilatlanması incelenmiştir.Tarihi Yarımada Kütüphaneleri başlıklı ikinci bölümde; 18. yy.'da Eminönü ve Fatihilçelerinde yapılan 20 adet kütüphane yapısının (Köprülü Kütüphanesi, FeyzullahEfendi Kütüphanesi, Çorlulu Ali Paşa Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa Kütüphanesi, III.Ahmet Kütüphanesi, Damat İbrahim Paşa Kütüphanesi, Valide Türbesi Kütüphanesi,Hekimoğlu Ali Paşa Kütüphanesi, Carullah Efendi Kütüphanesi, Ayasofya CamiKütüphanesi, Atıf Efendi Kütüphanesi, Aşir Efendi Kütüphanesi, Fatih CamiKütüphanesi, Hacı Beşir Ağa Kütüphanesi, Nuruosmaniye Kütüphanesi, AmcazadeHüseyin Paşa Kütüphanesi, Ragıp Paşa Kütüphanesi, Veliyüddin EfendiKütüphanesi, Murat Molla Kütüphanesi, Hamidiye Kütüphanesi) tarihsel gelişimi,mimari özellikleri (konum, plan, cephe, strüktür, bezeme özellikleri) yazılı-görselbelgelere dayanılarak incelenmiştir. Geçirdikleri onarımlar tespit edilerek, fotoğraflarile günümüzdeki durumları belgelenmiştir.Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) Kütüphane Yapılarının Genel Değerlendirilmesibaşlıklı bölümde kütüphanelerin saptanmış olan konum, plan, cephe, yapımsistemi,bezeme ve malzeme özellikleri değerlendirilmiştir. Kütüphaneler içinhazırlanan tablolara değerlendirme bölümlerinde yer verilmiştir.Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) Kütüphane Yapılarının Bozulma Durumlarıbaşlıklı bölümde; kütüphanelerin onarımları, bozulmaları tanımlanmıştır.Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) Kütüphane Yapıları Koruma Ve OnarımÖnerileri başlıklı bölümde; yapılarda meydana gelen bozulma durumlarıtanımlandıktan sonra uygun çözüm önerileri getirilmiştir.Son bölümde; eğitim hayatı içerisinde önemli bir yer tutan Tarihi Yarımada(Eminönü-Fatih) kütüphane yapılarının; günümüzün değişen koşullarında, verilenişlevlerle ve bilinçsiz onarımlarla kaybettikleri mimari değerlerinin tanımlanmasıyanında harap ve terk edilmiş olanların ivedi olarak korunmaları gereğivurgulanmıştır.

iSUMMARYThis study investigates the 18th century library buildings, which has an importantplace in the education system of Ottoman Empire. It also includes the preservationproposals of these buildings for their protection and their transfer to futuregenerations.In the chapter titled as History of Library; the concept of library and the emergenceof library buildings; their development during the world history; Anatolian librariesbefore the Ottoman period and the development of Ottoman libraries; and theadministration and hierarchy in Ottoman libraries are investigated.In the second chapter, Historical Peninsula Libraries; twenty library buildings of18th century in Eminönü and Fatih districts (Köprülü Library, Feyzullah EfendiLibrary, Çorlulu Ali Paşa Library, Şehit Ali Paşa Library, III. Ahmet Library, Damatİbrahim Paşa Library, Valide Türbesi Library, Hekimoğlu Ali Paşa Library, CarullahEfendi Library, Ayasofya Cami Library, Atıf Efendi Library, Aşir Efendi Library,Fatih Cami Library, Hacı Beşir Ağa Library, Nuruosmaniye Library, AmcazadeHüseyin Paşa Library, Ragıp Paşa Library, Veliyüddin Efendi Library, Murat MollaLibrary, Hamidiye Library) are observed according to their historical development,and to their architectural features (such as location, plan, facade, structure anddecoration) depending on visual and written records. Besides, the restorationsapplied on them until today are determined and their current situation is documentedby photographs.The third chapter, titled as The General Evaluation of Historical Peninsula LibraryBuildings (Eminönü-Fatih), the library buildings are evalauted according to theirdetermined architectural features, such as location, plan, facade, structure,iiconstruction materials and decoration. The table of this assessment is included in theevaluation part of the study.The restorations and decompositions of the library buildings are explained in thechapter titled as The Decomposition Situations of Historical Peninsula (Eminönü-Fatih) Library Buildings.In the next chapter, The Preservation and Restoration Proposals for HistoricalPeninsula (Eminönü-Fatih) Library Buildings, after defining the decompositionsituation, the appropriate solutions are proposed for these buildings.In the last chapter, as well as redefining the architectural significance, lost by thenewly given functions and unconscious restorations, of the Historical Peninsula(Eminönü-Fatih) library buildings, which share an important place in education life,the urgence for the preservation of the ruined and desolated ones is also emphasised.