Alzheimer hastalığında bilişsel ve davranışsal belirtilerin bakımverenin yaşam kalitesi ve külfet düzeylerine etkisi

Abstract

6. ÖZET Alzheimer hastalığı, günümüzde dünya genelinde yaşamın geç döneminde ortaya çıkan demansın en sık nedenidir. Hastalığın tanısı DSM-IV ölçütlerine dayanarak konabilir. Etyolojisinde beyin nörokimyasında ve nöral yapıda bozulma rol oynar, ' Kliniğinde ilerleyici bellek, yönelim, dil, praksi yeteneğinde kayıp yanında davranış kontrolündeki bozukluklar gözlenebilir. İlerleyen evrelerde hastalar kendi günlük yaşam aktivitelerini yalnız gerçekleştiremezler ve bakımvericilerin desteğine bağımlı hale gelirler. Alzheimer hastalığı hastanın kendisi, yakınları ve bakımvericisi üzerinde yoğun ıstıraba sebep olan, maliyeti çok yüksek bir hastalıktır. Bakımvericinin evinde fiziksel ve mali olarak karşılaştığı nesnel külfet yanında, kendi deneyimlediği öznel külfet de tanımlanmaktadır. Demanslı bir kişiye bakımverme ortalama 15 yıl kadar sürebilen kronik stresli bir deneyimdir. Bu çalışmanın amacı aile içi bakımvericileri tanımlamak, geçmiş ve şimdiki psikopatolojilerini, külfetlerini ve yaşam kalitelerini ve bunların değişkenlerinin hastaların belirtileriyle ilişkilerini saptamaktır. Ülkemizde, hastaların bakımı büyük oranda aile içi bakımvericiler tarafından yürütülmektedir. Örneklememizdeki hastaların yaş ortalaması 74,35 'tir. Global yıkım ölçeği skorları ortalamaları 5,35'tir ve orta seviyede demansları mevcuttur. Bakımverici grubu yaş ortalaması 63,71 ve çoğunluğu eş olan kadınlardan oluşmaktadır. Bu grupta SCID-I ile yapılan görüşmede %41 oranında en az bir geçmiş psikiyatrik tanı ve %59 oranında şu anki psikiyatrik patoloji saptanmıştır. Bunlardan %47'si psikiyatrik tedavi görmekteydi. Cinsiyetler arasında depresyon ve anksiyete skorları açısından fark bulunmamıştır. Bakımvericilerin yaş, cinsiyet, eğitim ve bakımverme sürelerinin bakımvericilerin külfetiyle ilişkili olmadığı saptanmıştır. Külfetin şiddetiyle bakımvericilerin depresyon ve anksiyete skorları arasında ilişki kurulmuş, yaşam kalitesi arasında ilişki kurulamamıştır. Hastaların psikolojik ve davranışsal belirtileriyle bakımvericilerin depresyon ve anksiyete skorları arasında ilişki görülmüştür. Bakımvericilerin yaşam kalitelerini ölçen WHOQL ölçeğinin fiziksel ve ruhsal sağlık alt alanlarıyla Beck Depresyon Ölçeği ve MADRS skorları; fiziksel sağlık, sosyal çevre ve çevresel koşullar alt alanlarıyla Hamilton Depresyon Ölçeğinin skorları ve fiziksel sağlık ve bağımsızlık alt 31alanlarıyla Hamilton Anksiyete Ölçeğinin skorları anlamlı derecede ilişkili bulunmuştur. Bakımvericilerin bireysel değişkenlerini göz önünde tutan, ruhsal ve fiziksel sağlıklarını korumaya, külfetlerini azaltmaya ve yaşam kalitelerini arttırmaya yönelik girişimler devam etmeli ve günlük klinik uygulamaya geçmelidir. 32

7. ABSTRACT Alzheimer disease is the most common cause of dementias of all over the world, which can be seen late in life. It is diagnosed by DSM-IV criteria. Neurochemical and neurostructral brain changes are playing role in its etiology. Beside progressive detonation in memory, orientation, language and praxis, behavioral disturbances can also be seen clinically. In later stages patients can not carry out daily activities of living on their own and they become dependent to the caregivers support. Alzheimer disease has a high economical cost and can cause a lot of burden to patients, their relatives and caregivers. Besides the objective burden that the caregivers have to face with physically and economically at home, a self-experienced subjective burden is also defined. Caregiving of a demented person is a chronically stresful experience, which can last an average of 15 years. The aim of this study is to define familial caregivers, their past and current psychopathologies, burden, quality of life and the relationship of these variables with the symptoms of patients. In Turkey, the care of the patients is mostly made by informal caregivers. In our sample the median age of the patients is 74,35. the median score of GDS is 5,35 and the patients have moderate Alzheimer's disease. Caregivers are mostly wives with median age of 63,71. Using SCID-I %41 of this group have been diagnosed having past history of at least one psychiatric disorder and %59 have current psychiatric disorder. %47 are having psychiatric treatment. There is no sex difference between depression and anxiety scores. Age, sex, education and caregiving time had no influence on burden of caregivers. There is a positive relation between depression, anxiety scores and burden intensity but no relation with caregivers quality of life. Behavioral and psychological disturbances of the patients are statistically positively related with depression and anxiety of the caregivers. Caregivers quality of life is measured with WHOQL. Physical and Psychological Health subscale scores are correlated with Beck Depression Scale and MADRS scores; Physical Health, Social Environment and Environment subscales is correlated with Hamilton Depression Scale scores and Physical Health and Independency subscale scores are correlated with Hamilton Anxiety Scale scores. 33Interventions, keeping induvidual differences in mind, for the protection of psychological and physical health, diminishing the burden and ameliorating the quality of life of caregivers, should further be carried on and take their part in daily clinical practice. 34