17. ve 18. yüzyıl Bursa evleri yapı çözümlemesi

Abstract

Bursa il sınırları içerisinde, günümüze ulaşan 17. ve 18. yüzyıl dönemi sivil mimarlık örneği yapıların incelendiği tez, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmış olan bu evlerin, yapı çözümlemesi yapılarak, kullanılan sistem ve malzemelerin tespit edilip belgelendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır.Tezin izlediği yol, söz konusu yapıların, bulunduğu fiziksel ve sosyal çevrenin irdelenmesi, yapılan ölçüm ve tespitler doğrultusunda, mimari özelliklerinin incelenmesi ve bozulma durumlarının tespit edilip koruma önerilerinin geliştirilmesi şeklindedir. Tez beş bölümden meydana gelmektedir.1. Bölümde; Bursa Kenti, tarihi ve fiziksel özellikleri açısından incelenmiş, konut yerleşimlerinde etkili olan coğrafi, kültürel, ekonomik faktörler, planlama süreçleri ayrı başlıklar altında değerlendirilmiştir.2. Bölümde; İncelenen evlerin, yerinde yapılan tespit ve ölçümleri doğrultusunda özgün plan ve yapı özellikleri açıklanmış, meydana gelen bozulma ve değişiklikleri tespit edilmiştir. Öncelikle 17. ve 18. yüzyıllarda yapılmış olduğu kaynaklarda da belirtilmiş, özgün malzeme ve boyutlarını koruyabilmiş olan evler, daha sonra, dönemin özelliklerini yansıtan, kısmen veya tamamen yenilenmiş olan evler bulundukların çevrenin özellikleriyle birlikte incelenmiştir. Daha fazla örnek ve karşılaştırma imkanı olması açısından, aynı döneme ait, yıkılarak günümüze ulaşamamış fakat kaynaklarda bilgileri bulunan, farklı yapım tekniği veya plan şeması uygulanmış evlerin bazılarından da söz edilmiştir.3. Bölümde; İncelen yapılar doğrultusunda, 17. ve 18. yüzyılda Bursa'da yapılmış olan evlerin yapısal özellikleri irdelenmiştir. Öncelikle evlerin sokak ve parsel ile ilişkisi açıklanmış, plan şemasını oluşturan mekanları, cephe özellikleri, yükseklikleri irdelenmiştir. Daha sonra yapıda kullanılan malzemelerden söz edilmiş ve incelemeler sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda yapım sistemini oluşturan elemanlar ve teknik özellikleri açıklanmıştır. Yapıyı tamamlayan doğrama, kaplama malzemeleri gibi diğer yapı elamanları, söz konusu evlerin temel karakteristik özelliklerinden birisi olan tepe pencerelerinin kullanılma nedenleri, çeşitleri ve yapım teknikleri incelenmiştir.4. Bölümde; Yapılan tespitler sonucunda evlerde meydana gelen bozulmaların nedenleri ve şekilleri irdelenmiştir. Bozulmaya neden olan fiziksel ve sosyal etkenler; doğanın oluşturduğu nedenler, yapıdan kaynaklanan iç nedenler, insanların oluşturduğu nedenler, sosyal ve ekonomik yapıda meydana gelen değişimler doğrultusunda incelenmiştir. Bu nedenlerin plan şemasında ve cephe düzeninde oluşturduğu etkiler ve meydana gelen biçimsel ve yapısal bozulmalar açıklanmıştır. Yapılan tespitler sonucunda, zaman içerisinde oluşan teknolojik ve kültürel değişimlerin yapılara yansıması irdelenmiştir.5. Bölümde; Tespit edilen koruma sorunlarının, nedenleri ve şekilleri doğrultusunda, incelenen evlerin mümkün olduğunca özgün özellikleriyle gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için, plan şeması, cephe düzeni ve yapı sistemi olmak üzere iki başlık altında koruma önerileri sunulmuştur.Anahtar Kelimeler : 17. ve 18. yy Bursa Evleri, Geleneksel Yapım Sistemi, Geleneksel Yapı Elemanları, Evlerdeki Yapısal ve Biçimsel Bozulmalar

The purpose of the thesis, which researches the examples of 17th and 18th century civil architectural examples in Bursa, is to establish and document the civil work characteristics of these structures which are facing with the threat of disappearing.The way that the thesis follows is studying the physical and the social environment of the places where the structures are, examining the architectural properties of the structures by the measurements and the designations of structures, and determining the deformation case of the structures. The thesis includes five parts;In the first chapter, the city Bursa is researched in terms of its historical and physical properties. Geographic, cultural and economic factors that affected the residential settlement and the projection processes are considered in different subtopics.In the second chapter, original plans and structural properties of the houses are explained; the deformations and the changes in the structures of the houses are established according to the determinations and the measurements which are done at the places of the examined houses?. Firstly the houses that maintained their original materials and sizes until today and that are stated to be built in the 17th and 18th centuries in the resources were examined along with the properties of their environments. Afterwards the houses which reflect the properties of 17th and 18th century and were reconstructed from the beginning or reconstructed partially for renewing, were examined again along with the properties of their environments. For more examples and opportunity of comparison, the collapsed houses with different construction techniques and plan schema, which belong to the same time period and are not reached to nowadays, are mentioned in the thesis.In the third chapter, the structural properties of the houses, which are constructed in Bursa in 17th and 18th centuries, are studied towards examined buildings. Firstly, the connection of the houses with the street and the parcel is explained and the places that form the plan schemas, properties of frontages, and heights of the structures are studied. Thereafter, the materials that are used in the structures are mentioned and the elements that forms the system of construction and the technical properties of these elements are explained according to the datum which are acquired as a result of scrutinizes. Skylights is the main characteristic property of aforementioned houses? and the reasons of use of skylights, the classes of skylights and the techniques of construction of skylights is explained in this part of thesis. And also chops and overlaps that complete the structure are introduced in the thesis.In the fourth chapter, as a result of the completed studies, the causes and the forms of the corruption that occurs on the houses are explained. Factors which cause the houses? corruption, physical and social factors, factors that nature creates, internal factors that are originated from construction, and factors originated from people are studied towards the social and economic changes. The effects of these mentioned factors on plan schemas and frontage are explained. As a result of the researches, the response of the changes in technology and culture to these houses is studied.In the fifth chapter, towards the determined conservation problems? causes and types, to be able to conserve these buildings to future with their unique properties, conservation suggestions are placed in the thesis under two main headlines, frontage order and structural system and plan schema.Keywords : 17th-18th century Bursa Houses, Traditional Structural System, Traditional Structural Elements, Structural and Stylistic Corruptions