Vakıf üniversitelerinde açılacak bölümlere bulanık analitik hiyerarşik proses yöntemiyle karar verme

Abstract

Vakıf üniversiteleri, kendi kaynaklarıyla eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürmekte, kazançlarının çoğunluğunu ise öğrencilerden alınan ücretlerden sağlamaktadır. Bu nedenle vakıf üniversiteleri için açılmasına karar verdiği bölümden elde ettiği kazancın, bölümün açılışı öncesi başlangıç maliyetleri, operasyonel faaliyetleri gibi bölümün maddi giderlerini karşılıyor olması gerekmektedir. Bu karar, maddi kaygıların yanında, üniversitenin kalitesi, kamuoyundaki yeri ve bilinirliğini de etkileyecek olan vakıf üniversitelerinin en doğru şekilde alması gereken kararlardan biridir. Son yıllarda vakıf üniversitelerinde kontenjan boşluklarına ve kapatılan bölümlere bakıldığında bölüm açılışları konusunda yanlış kararlar verildiği görülmektedir. Yanlış bölüm açılış kararları, kontenjan doldurma oranlarının düşük çıkması; itibar kaybı, maddi zarar, var olan öğretim elemanlarının işsiz kalması, önceki yıllarda bölümü kazanan öğrencilerin eğitim-öğretim faaliyetlerinin verimli devam etmemesi gibi üniversitenin maddi ve manevi zararına yol açmaktadır.Bu problem göz önünde bulundurularak bu tez çalışmasında vakıf üniversitelerinde bölüm açılışlarına karar verme konusu ele alınmıştır. Bölüm açılışlarındaki karar öncesindeki bulanık veriler göz önünde bulundurularak, bulanık analitik hiyerarşik proses metodu kullanmasının daha uygun olduğu görülmüştür. Bu çalışmada BAHP metodunun, vakıf üniversitelerinde açılacak bölümlere yapılacak yatırım öncesi karar verilmesinde nasıl kullanılacağının belirlenmesi amaçlanmıştır. Vakıf üniversitelerindeki bölüm açılışlarına karar verme problemine ilişkin BAHP yöntemiyle bölüm açılış kriterlerine; mülakat ve görüşme ile ağırlıkların yüklendiği bir algoritma önerilmiştir. Yapılan BAHP tutarlılık analizinde çıkan sonuçların kabul edilebilir düzeyde olması, hesaplama yapılacak olan veriler doğrultusunda alınacak kararların kalitesi ve kurulan sistemin düzgün işlediğine dair fikir vermiştir. Bu doğrultuda BAHP algoritmasıyla elde edilen tablolar yorumlanmış, daha sonra yapılabilecek çalışmalar için önerilerde ve iyileştirme tekliflerinde bulunulmuştur. Sonuç olarak bu çalışmayla bölüm açılış kararı verecek üniversitelerin kendi kriterlerini oluşturma ve yapacakları değerlendirmeleri sistemleştirerek karar vermelerini çok daha kolay hale getirebilmektedir.Anahtar Kelimeler: Bulanık Mantık, Bulanık Karar Verme, AHP, Bulanık AHP, Vakıf Üniversiteleri

Foundation universities maintain education and training activities with their own resources, and the majority of their income is derived from tuition fees. Therefore, the income from a department to be established at foundation universities should meet the expenditure of the department such as starting materials, operational activities, etc., prior to the formal establishment of the department. That establishment is one of the decisions that the foundation universities should make in the most appropriate manner since it has an impact on the quality, public standing and recognition of the university in addition to financial concerns. When quota gaps and closed departments at foundation universities in recent years were examined, it could be seen that flawed decisions have been made in terms of the creation of new departments. Incorrect decisions regarding the creation of departments and low rates of filling the quota cause material and nonmaterial damage to the university including loss of reputation, pecuniary loss, dismissal of employed lecturers and an inability to maintain efficient educational activities for students who were eligible to attend such departments in prior years.By having regard to this problem, this dissertation has addressed the decision-making processes for the establishment of departments at foundation universities. The use of the fuzzy analytic hierarchy process (FAHP) has been deemed more appropriate by taking pre-decision fuzzy data relating to the establishment of departments into consideration. This study aimed to determine how the FAHP method could be used for pre-investment decision-making regarding departments to be established at foundation universities. With regard to the problem of decision-making of departments to be established at foundation universities, an algorithm, which was loaded into interviews, was proposed for the department for establishing criteria through the FAHP method. Acceptable levels of results from the FAHP consistency analysis provided an opinion regarding the quality of decisions to be made in accordance with the data to be to calculated to ensure that the established system worked properly. The tables obtained via the FAHP algorithm were interpreted accordingly, and recommendations and proposals for improvement were made for future potential studies. In conclusion, this study may enable universities which decide to establish departments to create their own criteria and to make decisions more easily by systematizing their assessments.Keywords: Fuzzy Logic, Fuzzy Decision Making, AHP, Fuzzy AHP, Foundation University