Arkeolojik açık hava müzeleri `Teos antik kenti örneği`

Abstract

Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile birlikte müze kavramı ve ziyaretçi beklentileri de değişmiştir. Müzeler bu değişime ayak uydurarak, vitrinler ardında eser sergileyen mekanlar olmaktan çıkarak ziyaretçilerini farklı deneyimler yoluyla eğiten ve eğlendiren kurumlar haline gelmiştir. Tezin konusunu oluşturan arkeolojik açık hava müzeleri de bu değişim sonucunda ortaya çıkmıştır. Arkeolojik mirasın in-situ olarak korunduğu alanlarda oluşturulan arkeolojik açık hava müzeleri, ziyaretçilerine arkeolojik verilere dayanarak geçmişin bir görüntüsünü sunmayı hedefler. Bu müzelerde başlıca sunum, arkeolojik kalıntıların kendisidir. Bu arkeolojik kalıntılar, ulusal ve uluslararası düzenlemeler ile belirlenmiş ilkeler çerçevesinde restore edilerek, yeniden inşa edilerek ya da arkeolojik veriler ışığında üç boyutlu olarak canlandırılarak müze sunumunda kullanılır. Bu müzeleri oluşturan arkeolojik miras ögeleri, yorumlama ve sunum çalışmaları ile halka en etkili biçimde aktarılmaya çalışılır. Her ülkede farklı uygulama örnekleri ile karşımıza çıkan arkeolojik açık hava müzeleri, ülkemizde de gelişimini sürdürmektedir. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve kazı başkanlıkları tarafından alanlarda gerçekleştirilen koruma ve düzenleme uygulamaları bu gelişimin göstergeleridir. Tez çalışmasında örnek olarak incelenen Teos Antik Kenti de bu düzenleme uygulamalarının gerçekleştirildiği arkeolojik alanlardan biridir. Kentte gerçekleştirilen çevre düzenleme projesiyle, kazı evi, depo-müze binası, gişeler gibi inşa faaliyetlerinin yanı sıra gezi rotası, dinlenme alanları, bilgilendirme levhaları vb. ögeler de eklenerek kent ziyaretçi için daha rahat gezilebilir ve anlaşılabilir hale getirilmiştir. Bu düzenleme çalışmalarına ek olarak kentin bir arkeolojik açık hava müzesine dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Tez kapsamında, açık hava müzesi kavramı, çeşitleri ve gelişimi ile bu müzelerin bir çeşidi olan arkeolojik açık hava müzesi kavramı, Dünya ve Türkiye örnekleri incelenmiştir. Dünya örnekleri, Teos Antik Kenti ile benzer tarihi dönemlere sahip müzelerden, Türkiye örnekleri ise ülkemizde tam anlamıyla bir arkeolojik açık hava müzesi bulunmadığından, Bakanlar Kurulu Kararı ile T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve kazı başkanlıkları tarafından çevre düzenleme projeleri gerçekleştirilen alanlardan seçilmiştir. Ardından arkeolojik açık hava müzeleri için yasal dayanak niteliğindeki ulusal ve uluslararası faaliyetlerin incelenmesi ile bu alandaki çalışmalar ortaya konmuştur. Son olarak tezin ana konusu olan Teos Antik Kenti tarihçesi, araştırma tarihçesi, kalıntıları, incelenerek kentte oluşturulması hedeflenen arkeolojik açık hava müzesinin bir ön adımı olan ve uygulaması tamamlanmış çevre düzenleme projesi hakkında bilgi verilmiştir. Bu müze için T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yayımlanan kanun, yönetmelik vb. kararlar ile ICOMOS tarafından hazırlanan `Kültürel Miras Alanlarının Algılanması ve Sunumu Tüzüğü` ilkeleri ışığında öneriler getirilmiştir.

With the development of technology, the concept of museum and visitor expectations have changed nowadays. Museums have become the institutions that keep up with this change and educate its visitors through different experiences rather than exhibiting the artifacts behind the glass. The archaeological open-air museums that constitute the aim of this thesis, are also have arisen out of the result of this change. Built in areas where the archaeological heritage preserved in situ, the archaeological open-air museums present their visitors an image of the past based on archaeological sources. The main presentation in these museums is the archaeological remains itself. These archaeological remains are used in museum presentation by being restored, reconstructed or animated three-dimensionally in the light of archaeological data, within the framework of principles set by national and international regulations. The archaeological heritage that constitutes these museums, are to be transferred to the public by interpretation and presentation tools. The archaeological open-air museums, which show off examples in different countries, continue to develop in our country as well. The conservation and arrangement practices carried out on sites by the Turkish Ministry of Culture and Tourism and excavation teams are the indicators of this development. The ancient city of Teos which is studied as an example in the thesis is one of the archaeological sites where these arrangements are implemented. In addition to the construction activities such as excavation house, depot-museum building, box office; travel route, resting areas, information boards, are also has been added to the presentation to make the city more accessible and understandable for its visitors. In addition to these arrangements, it is aimed to transform the city into an archeological open-air museum.Within this thesis, the concept, types and development of open-air museum, and as one of its type the concept of archaeological open-air museum, its examples on World and Turkey are studied. The world examples are selected between the archaeological open-air museums which has a similar chronology with Teos. Because there is no literal archaeological open-air museum in our country the Turkey examples are selected between the sites which are arranged by the Turkish Ministry of Culture and Tourism and excavation teams. Then as a legal basis for archaeological open-air museums, the national and international principles and regulations have been revealed. Finally, as the main topic of the thesis Teos Ancient City's history, research history, archaeological remains are reviewed and information is given about the completed arrangement project of the site which is a preliminary step of the archaeological open-air museum. For this museum, suggestions are made in guidance of the laws, regulations and etc. published by the Ministry of Culture and Tourism and the `ICOMOS Charter on the Interpretation and Presantation of Cultural Heritage Sites` principles.