Sadullah el-Berde`î`nin Hadâiku`d-Dekâik adlı eseri

Abstract

el-Berde'î'nin Hadâiku'd-dekâik Adlı Eseri adındaki bu çalışmamız, giriş ve üç bölümden meydana gelmektedir. Nahiv ilminin bütün konularını ihtiva etmesiyle önemli bir yere sahip olan bu eser üzerindeki tezimiz, önsöz'le başlayıp, içindekiler ve kısaltmalar'la devam etmektedir. Giriş bölümünde, hicri 517-609 yılları arasında yaşamış olan Sadullah el-Berde'î dönemindeki sosyal, siyasal ve ilmi durum hakkında, kısa bir şekilde bilgi verilmiştir. Akabinde nahvin tanımı yapılarak, doğuşu, gelişimi ve ekollerin oluşumuyla devam edip, el-Berde'î'ye kadar geçirdiği evreler ifade edilmeye çalışılmıştır. Birinci bölüm'de, Sadullah el-Berde'î'nin hayatından bahsedilmiş; lakabı, ilmi yönü, eserleri ve Hadâiku'd-dekâik hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. İkinci bölüm'de, genel olarak nahivle ilgili bazı metinler hakkında bilgi verilmiştir. Bu eser gibi kaynak eser durumundaki el-Elfiyye, el-Kâfiye, Katru'n-nedâ ve el-'Avâmil metinleri ile Hadâiku'd-dekâik'in metni olup el-Unmûzec üzerine yazılmış olan ve Abdulğani el-Erdebîli tarafından kaleme alınan şerh hakkında özet bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölüm'de ise bu çalışmanın konusunu teşkil eden Hadâiku'd-dekâik, detaylı bir şekilde incelenmiştir. Burada genelde kelimenin üç hali olan isim, fiil ve harf konuları ile nahvin, el-merfû'at, el-mensûbat ve el-mecrûrât gibi konuları işlenmiştir. İstişhâd, talîl, tanım, metot ve bunlara bağlı olarak belagat, kelâm, mantık-felsefe ve usûl gibi bazı terimlerin detaylarına girilmiştir. Ayrıca vakıf şîn'i ve sîn'i, inkâr meddi ve tezkîr harfi gibi müellifin özgün görüşlerine yer verilmiştir. Yine el-Berde'î'nin nahvin temel ekolleri olan Basra ve Kûfe ekolleri ile ez-Zemahşerî ve el-Esterâbâdî başta olmak üzere diğer bazı nahiv âlimlerine muvafık olduğu veya muhalif olduğu görüşlerine de yer verilmiştir. Bu çalışma sonuç ve kaynakça ile tamamlanmaktadır. Ayrıca Hadâiku'd-dekâik'in matbû' ve bazı mahtût nüshalarının ilk ve son sayfalarının birer suretlerine Ekler bölümünde yer verilmiştir.Anahtar sözcükler: el - Berde'î, Hadâiku'd - dekâik, Nahiv.

Our study which its name is al-Berde'î's work called Hadâiku'd-dekâik, consists introduction and three chapter. This study By contains all topics of grammar achieved an important place and our thesis above this work starts with the foreword and continues with contents and abreviations.İn the introduction section, a brief description is given about social, political and scientific situation of al-Berde'î period who has lived between hijri 517-609. Subsequently Arabic grammar is defined; the rise and the development of Arabic grammar; formation its school and its stage until al-Berde'î are expressed.İn the chapter one mentioned about the life of al-Berde'î; a brief description is given about his surname, his scientific direction, his works and Hadâiku'd-dekâik.In the second chapter general information has given about some text about grammar. Summary information has given about al-Elfiyye, al-Kâfiye, Katru'n-Nedâ and commentaries of al-'Avâmil which are source books like Hadâiku'd-dekâik and al-Unmûzec which is main text of Hadâiku'd-dekâik and written by Abdulgani al-Erdebîli.İn the third part Hadâiku'd-dekâik examined in detail which it is the subject of this study. Here, discussed the three states of the word and grammar topics like al-merfû'at, al-mensûbat and al-mecrûrât. Have been entered the details of istişhâd, talil, definitions, methods and depending this have been entered the details of some terms like rhetoric, theology, logic- philosophy. Besides was given the author's original ideas like şîn and sîn of wakf, medd of denial and letter of reminding. Again was given schools of Basra and Kufa which there are the basic schools of grammar and his opinions suitable or not suitable for other grammar scholar especially ez-Zemahşerî and al-Esterâbâdî.This study is completed with conclusion and bibliography. In addition, the first and last pages of Hadâiku'd-dekâik's printed copy and some mahtût copy are shown.Key words : al - Berde'î, Hadâiku'd - dekâik, Syntaxs.