İlköğretim okullarında örtük program faaliyetlerinin saptanması

Abstract

Bu çalışmanın amacı, öğretmenlerin sınıf içerisinde ve sınıf dışındaki davranışları ve okulun fiziksel düzenlemeleri ve okul idaresinin öğrencilerle olan ilişkileri konusunda öğrenci görüşlerinden hareket ederek okulun ve öğretmenlerin kasıtlı ve ya kasıtsız oluşturduğu örtük programı incelemektir. Araştırmada örtük programla ilgili yurt içi ve yurt dışı kaynaklar taranarak örtük programın teorik temelleri, örtük programın düzeyleri, örtük programın boyutları ve örtük program ile ilgili yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Araştırmanın evrenini, Malatya il merkezindeki devlet okullarında ve özel okullarda, ilçe merkezindeki ve köylerindeki devlet okullarında öğrenim görmekte olan beşinci sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Evreni temsil edecek örneklem seçiminde ?tabakalı örnekleme? yöntemi kullanılmıştır. Örnekleme alınan okulların ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerine araştırmacı tarafından geliştirilen, öğrenci görüşlerine göre, öğretmenlerin örtük davranışlarının, okul idaresinin öğrencilerle olan örtük iletişiminin ve okulun fiziksel yapısının öğrenci davranışları üzerindeki etkisini ortaya çıkarmak amacıyla hazırlanan anket uygulanmıştır. Bu anketle öğrencilerin örtük olarak ?demokratik davranabilme?, ?özerk davranabilme?, ?sorumluluk alma? , ?adil davranma?, ?düzenli olabilme? ?dakik olabilme? , ?okul kurallarına uygun giyinebilme? , ?başladığı işi bitirebilme? , ?etik davranabilme? , ?itaat etme? , ?okulun ve toplumun kurallarına uyabilme? , ?milli duyguya sahip olabilme?, ?rekabet edebilme? gibi becerileri kazanma dereceleri belirlenmiştir. Uygulama sonucunda elde edilen verilerin analizi SPSS 15.00 istatistik paket programı kullanılarak yapılmıştır. Dağılımın özellikleri incelenmiş, veriler uygun istatistiksel teknikler kullanılarak analiz edilmiştir.Araştırma sonucunda öğretmenlerin resmi program dışındaki etkinlikleri, sınıf içerisinde, okul içerisinde ve okul dışındaki davranışları örtük olarak öğrencilerin ?demokratik davranabilme? , ?özerk davranabilme?, ?sorumluluk alma? , ?adil davranma?, ?düzenli olabilme? ?dakik olabilme? , ?okul kurallarına uygun giyinebilme? , ?başladığı işi bitirebilme? , ?etik davranabilme? , ?itaat etme? , ?okulun ve toplumun kurallarına uyabilme? , ?milli duyguya sahip olabilme?, ?rekabet edebilme? gibi becerileri kazanmasında etkili olmaktadır. Öğretmenlerin örtük etkinlikleri sonucunda kazanılan beceriler toplumsal tabakalara göre farklılık göstermektedir. Örneğin, hem orta tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarında, hem de kırsal alan ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler, örtük olarak alt tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarındaki öğretmenlere göre öğrencilerine daha fazla ?demokratik davranabilme? becerisini kazandırmaktadırlar. Diğer taraftan orta tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler, özel ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerden daha fazla, öğrencilerine ?özerklik ve sorumluluk alma becerilerini? kazanabilme fırsatı sunmaktadırlar. Kırsal alan ilköğretim okullarında ve alt tabaka öğrencilerinin devam ettikleri ilköğretim okullarında öğrenciler, adil muamele ile karşılaşmazlarken, orta tabaka öğrencilerinin yoğun olarak bulunduğu ilköğretim okullarında ve özel ilköğretim okullarında öğrenciler öğretmenlerinden adil muamele görmektedirler. Bu durum, orta tabakanın yoğun olduğu ilköğretim okullarına ve özel ilköğretim okullarına devam eden öğrencilerin örtük olarak daha fazla ?adil davranabilme? becerisini kazanmalarına olanak tanımaktadır.Öğretmenlerin resmi program dışındaki eğitsel etkinlikleri ve davranışları gizli olarak öğrencilere ?kendine değer verme? davranışını kazandırmaktadır. Orta tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarında ve özel ilköğretim okullarına devam eden öğrenciler öğretmenlerinin resmi program dışındaki etkinlik ve davranışlarından, kırsal alan ilköğretim okullarına ve özel ilköğretim okullarına devam eden öğrencilere göre daha fazla ?ben değerliyim? mesajını almaktadırlar.Yine kırsal alan ilköğretim okullarında ve alt ve orta tabaka öğrencilerinin yoğun oldukları ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler masalarını her zaman düzenli tutarak öğrencilerine örtük bir biçimde ?düzenli olma? mesajını özel ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlere göre daha fazla vermektedirler.Öğretmenlerin resmi program dışındaki etkinlik ve davranışları öğrencilerin örtük olarak ?düzenli olma? , ?okul kurallarına uygun giyinme? , ?başladığı işi bitirebilme? , ?dakik olabilme? davranışlarını kazanmalarında etkili olabilmektedir. Ancak, bu etkilerin derecesi sosyal tabakalara göre farklılaşmaktadır. Mesela, kırsal alan ilköğretim okullarında ve özel ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler, sınıflarına tam zamanında gelmek suretiyle öğrencilerine ?dakik olma? mesajını, alt ve orta tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlere görev yapan öğretmenlere göre daha fazla vermektedirler.Sınıf içerisinde, örtük programın resmi programla uyuşan ve uyuşmayan yönleri bulunmaktadır. Mesela bütün öğrencilerin ?Yeşilay haftasının kutlanmasından, din dersinde Hz. Muhammed'in hayatının anlatılmasından, İstiklal Marşı söylenirken öğretmenlerin İstiklal Marşı'na saygılı davranmalarından, andımızın söylenmesinden, On Kasım törenlerinden, okul duvarlarında asılı bulunan tarihi resimlerden olumlu mesajlar aldıkları tespit edilmiştir. Bu mesajların sonuncunda öğrenciler resmi programın amaçlarıyla örtüşen, sigara ve zararlı uyuşturucu madde kullanmama, İstiklal Marşı söylenirken uygun davranış sergileme, Hz. Muhammed'in davranışlarını içselleştirme, Atatürk'e ve Türk Kahramanlarına saygı duyma, Türk Kültürünü ve Atatürk İlke ve İnkılâplarını özümseme, Türk büyükleri ile onur duyma gibi davranışları kazanmışlardır. Bunun yanında, okuldaki başarılı öğrencilerin resimleri ve tabloları öğrencilerde ?başarılı olabilme? davranışını kazandırması gerekirken, resmi program ile zıtlaşan ?rekabet etme? davranışının kazanılmasında etkili olmuştur.Kırsal alan ilköğretim okullarına ve alt tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarına devam eden öğrenciler örtük olarak öğretmenlerinin dinsel görevleri yerine getiren öğrencilere daha fazla not verdikleri düşüncesini taşımaktadırlar. Öğretmenlerin örtük davranışları öğrencilere örnek davranış olarak yansımakta ve öğrencilerin davranış kazanmalarında etkili olmaktadırlar. Ancak öğretmenlerin bu örtük davranışlarının öğrenci kazanımlarına olan etkisinin derecesi, sosyal tabakalara göre farklılaşmaktadır. Mesela, kırsal alan ilköğretim okullarına ve alt tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu okullara devam eden öğrencilerin örtük olarak öğretmenlerinin kılık kıyafetlerinden orta tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarına ve özel ilköğretim okullarına devam eden öğrencilere göre daha fazla etkilendikleri, İstiklal Marşı törenlerine öğretmenlerinin katılmasından, kurallara uygun olarak söylemelerinden, saygılı davranışlardan İstiklal Marşı söyleme veya saygı ile dinleme mesajını daha fazla aldıkları tespit edilmiştir.Öğretmenlerin resmi program dışındaki etkinlikleri ve davranışları örtük olarak ölçme ve değerlendirme sürecini etkilemektedir. Bu etkileme derecesi farklı sosyal tabakalara mensup öğrencilerin yoğun olduğu ilköğretim okullarına göre farklılaşmaktadır.Kırsal alan ve alt tabakaya mensup öğrencilerin daha yoğun olduğu ilköğretim okullarında öğrencilerin öğretmenlerine, arkadaşlarına saygılı davranmaları, sessizce dersi dinlemeleri, idarenin verdiği görevleri yerine getirmeleri öğretmenlerinden hak ettiklerinden fazla başarı puanı almalarını sağlamaktadır. Bu durum örtük olarak, kırsal alan ve alt tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarına devam eden öğrencilerde, orta tabakaya mensup öğrencilerin yoğun olduğu ilköğretim okullarına ve özel ilköğretim okullarına devam eden öğrencilere göre daha fazla itaat etme, kurallara uyma davranışlarını kazanmalarına neden olmaktadır.Diğer taraftan kırsal alan ve alt tabaka öğrencilerinin yoğun olduğu ilköğretim okullarına devam eden öğrenciler, ?öğretmen sınıf içerisinde otoritedir? ve ?sınıf içerisinde disiplinin sağlamak için öğretmen otoritesine gerek vardır ? mesajlarını örtük olarak, özel ilköğretim okullarına ve orta tabakaya mensup öğrencilerin yoğun olduğu ilköğretim okullarına devam eden öğrencilere göre daha fazla almaktadırlar.Öğretmenlerin resmi program dışındaki davranışları ve etkinlikleri örtük olarak; ?sadık olma? , ?okulun ve toplumun kurallarına uyma? , ?etik davranma? davranışlarının kazanılmasında etkili olmaktadır. Özellikle özel ilköğretim okullarında öğretmenlerin resmi program dışındaki davranışları öğrencilere ?sadık olma? kazandırılmasında etkili olmaktadır.Kırsal alan ve alt tabakaya mensup öğrencilerin yoğun olduğu ilköğretim okullarındaki öğrencilerin ?dinsel görevlerini yerine getiren öğrencilere öğretmenlerin daha fazla puan verdiklerini algılamaları ve bu kanaati taşımaları örtük olarak bu öğrencilerde ?dinsel görevlerini yerine getirme? davranışının kazanılmasını sağlamaktadır.Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme sürecinde kullandıkları ölçme araçları ve test yazılı yoklama gibi ürünün değerlendirilmesini esas alan ölçme yöntemleri örtük olarak öğrencilerin pasifleşmesine neden olmaktadır.Öğretmenlerin öğretim süreci içerisindeki davranışları örtük olarak öğrencilerin başarılı olabilmek için farklı öğretim stilleri ve kestirme stratejiler geliştirmelerini sağlamaktadır.Öğretmenlerin sigara içme, dedikodu yapma gibi olumsuz davranışları örtük olarak öğrencilerin olumsuz davranış kazanmalarına neden olurken, öğretmenlerin olumlu davranışlar, faydalı kitaplar, yararlı televizyon programları, okul kurallarındaki konularında öğrencilerini bilgilendirmeleri ise örtük olarak öğrencilerin olumlu davranışlar kazanmalarında etkili olmaktadır.Sınıf içerisinde öğrenciler ?dersi dinlememe? , ?ara sıra dersi bölme? davranışları göstererek örtük olarak öğretmenlerine direnç göstermektedirler. Öğrenciler, örtük olarak öğretmenlerini çok temiz, düzenli ve adil olarak görmek istemektedirler. Okulların fiziksel yapıları, duvar resimleri, madalyalar, plaketler, başarılı öğrenci tabloları örtük olarak öğrencilerin davranışlarını etkilemektedir. Okullarda örtük olarak ödül verme sistemi, ceza verme sisteminden daha çok kullanılmaktadır.

The object of this study is to specify the hidden curriculum formed by the teacher intentionally or unintentionally about the behaviours of the teachers inside and outside the classroom, school?s physical arrangements, the relationship between school administrators and students based on students? opinions. In the study, through the review of national and international literature , the information regarding the hidden curriculum?s theoretical base, dimensions, levels and the works on hidden curriulum are provided. The environment of the research is the fifth grade students studying in the state and private primary schools in Malatya Center and Malatya boroughs and villages. Choosing the sample to represent the environment, the method of ?stratified sampling? is used. A questionnaire developed by the researcher is applied to fifth grade students aiming to clarify the hidden curriculum formed by the teacher intentionally or unintentionally about the behaviours of the teachers inside and outside the classroom, school?s physical arrangements, the relationship between school administrators based on students? opinions considered within the sampling. The students? level of acquisition of the skills as ?being able to act democratic?, ?being able to gain autonomy?, ?being able to take responsibility? , ?being able to act fair?, ?being able to be tidy?, ?being able to be punctual?, ?being able to dress according to the school rules?, ?being able to complete the task?, ?being able to act ethical?, ?being able to obey the orders?, ?being able to obey the school and society rules?, ?being able to have national feelings?, ?being able to compete? is determined with the aid of the questionnaire. The analysis of data acquired at the end of the application is held using SPSS 15.00 package program. The features of distribution are inspected , data are analyzed using proper statistical techniques.As a result of this resarch, activities of teachers? outside the formal curriculum in the school and outside school are implicitly effective in students? gaining such skills as ?being able to act democratic?, ? being able to gain autonomy?, ?being able to take responsibility? , ?being able to act fair?, ?being able to be tidy?, ?being able to be punctual?, ?being able to dress according to the school rules?, ?being able to complete the task?, ?being able to act ethical?, ?being able to obey the orders?, ?being able to obey the school and society rules?, ?being able to have national feelings?, ?being able to compete?. Skills gained as a result of teachers' implicit(hidden) activities varies according to social status. For example, both teachers of primary schools which most have the middle class students and rural area primary schools implicitly bring the students the skill of ?being able to act democratic? more than the teachers? of primary schools which most working class students. On the other hand, teachers? of primary schools which most have middle class students provide students with more opportunities to gain the skill of ?being able to gain autonomy and take responsibility?. While both the students of rural area primary schools and primary schools which most have working class aren?t treated fair , students of primary schools which most have middle class and private primary schools are treated fair by their teachers. This situation enables the students of middle class primary schools and private primary schools implicitly gain the skill of ?being able to act fair? much more than the students of the working class and rural area primary schools.Teachers? educational activities and behaviours outside the formal curriculum implicitly make the students gain the skill of ?self - esteem?. The students of primary schools which most have middle class and private primary schools get the message of ?I am respectful? more than the students of rural area primary schools and working class primary schools from their teachers? activities and behaviours outside the formal curriculum.Teachers of rural area primary schools, working class and middle class primary schools implicitly give the message of ?being tidy? more than the teachers of private schools by keeping their desks tidy all the time. Activities of teachers? outside the formal curriculum are implicitly effective in students? gaining such skills as ?being able to be tidy?, ?being able to dress according to the rules of school?, ?being able to complete the tasks? and ?being able to be punctual?. However, the degree of these effects might differ depending on the social status. For example, teachers of rural area primary schools and private primary schools give the message of ?being able to be punctual? more than the teachers of working class and middle class primary schools by being on time in the classroom.There are some sides of hidden curriculum which reinforce and contradict the formal curriculum in the classroom. For eaxmple, it is found out that, all the students get positive messages from ? the celebration of Temperance Union Week, the life of Hz. Muhammed in religious lessons, teachers? respectful behaviours to The Turkish National Anthem, swearing in ceremony every morning, commemoration of the tenth November, the historical pictures on the school wall?. As a result of these messages , students gain such skills which overlap with the aims of formal curriculum as keeping away from smoking and harmful narcotic drugs, standing in a respectful manner during The Turkish National Anthem, adopting Hz.Muhammed?s behaviours, respecting Atatürk and Turkish Notables , adopting Atatürk?s principles and reforms and Turkish culture, feel proud of notable people in Turkish history. On the contrary to this, the pictures and bulletin boards of successful students hung on the school walls are effective in gaining ?competing with each other? while they are expected to give the skill of ? being successful?.Rural area primary schools and the schools which most have working class students implicitly think that their teachers give higher marks to the students who do their religious duties. Teachers? hidden behaviours are reflected on students as model behaviours and are effective in their acquisition of some behaviours. However, the degree of effects of the hidden behaviours of teachers on students? acquisition varies depending on social status. For example, it is found out that, the students of rural primary schools and primary schools which most have working class are much more effected with their teachers? dressing style and get more messages of standing in a respectful manner during the Turkish National Anthem and swearing the Turkish National Anthem correctly from their teachers? attending Turkish National Anthem ceremonies and swearing the anthem according to the rules correctly and respectful behaviours than primary school which most have middle class students and private primary school teachers.Teachers? activities and behaviours outside the formal curriculum implicitly effect the assessment and evaulation process. The degree of these effects varies depending on the social status.In rural area primary schools and primary schools which most have working class students , if the students respect their teachers and friends , be quiet during the lesseons, obey the principle?s directions, they can have higher academical grades than they deverve. This results in the acquisition of ?being obedient and obeying the rules? by the students of rural area primary schools and primary schools which most have working class than the students of private primary schools and primary schools which most have middle class.On the other hand, the students of rural area primary schools and primary schools which most have working class implicitly get the message of ?teacher is an authority in the classroom? and ? teachers? authority must exist to maintain discipline in the classroom? more than the students of private primary schools and primary schools which most have middle class.Teachers? activities and behaviours outside the formal curriculum are implicitly effective on the acquisition of such behaviours as ?being obedient?, ?obeying the rules of school and society?, ?to act ethical?. Especially, private primary school teachers? activities and behaviours outside the formal curriculum are effective on the students? acquisition of ?being obedient? .The belief of the students of rural area primary schools and schools which most have the working class students that students who do their religious duties have higher academical grades implicitly results in the behaviour acquisition of ?doing religious duties? in these students.Evaulating and assesssing ways such as tests, written exams based on the product assessment of the students that teachers use in the evaulating and assesssing process hiddenly make students passive.Teachers? activities and behaviours outside the formal curriculum implicitly enable the students develop adaptive techniques (stratagems) and creative styles of studying to be successful.While teachers? unexpected behaviours such as smoking and gossiping are implicitly reflected on the students? aqcuisition of bad behaviours and expected behaviours such as acknowleding students about the good behaviours, useful books, useful television programmes, school rules are implicitly reflected on the students? acquisition of good behaviours.Students show resistance to the teachers with their behaviours such as ?not participating the lesson?and ?disturbing the lesson?. Students , implicitly want to see their teachers quite clean, tidy and fair. School buildings, structures, pictures on the school walls, medals, plaquettes, bulletins of successful students implicitly effect the students? behaviours. The system of giving reward is being used more than the system of giving punishment in the schools.