Di vegotinên devkî de tîpê Behlûl

Abstract

Bu çalışmanın konusu `Sözlü Anlatılarda Behlûl Tipi`dir. Behlûl tipinin özelliklerini tespit etmek amacıyla Batman, Mardin, Diyarbakır, Siirt, Şırnak şehirlerinden sözlü anlatılar toplandı. Çalışmamız, Batman yöresinden derlenen bu sözlü anlatıların örnekliği ile Behlûl-i Diwane'nin bir halk tipi olduğunu göstermeye çalışmaktadır.Kürtçe'nin Kurmanci lehçesiyle derlenen ve çoğunluğu fıkra türünde olan bu sözlü anlatıların teknolojik araçlar yoluyla ses kaydı yapıldı, ardından da yazıya geçirildi. Anlatıların yazıya geçirilmesinde herhangi bir yerin ağzı standart alınmadı. Yani anlatılar, anlatıcıların ağzından duyulduğu gibi yazıya geçirildi. Dolayısıyla yerel olan ve anlamları yaygın bir şekilde bilinmeyen bazı kelimelerin anlamı ve daha iyi anlaşılması için eklediğimiz kelimeler köşeli parantez içinde verildi.Derlediğimiz sözlü anlatıların değerlendirilmesi sonucunda, Behlûl'ün bir halk tipi olduğunu net bir şekilde gördük. Çünkü bütün anlatıların merkezinde daima Behlûl var. Onun bütün tavır ve hareketleri halkın istek ve umutları etrafında şekilleniyor. Behlûl sabit karakterlidir, şahsi menfaatlere göre tavrı değişmez. Daima toplumsal tarafıyla ortaya çıkmaktadır.Behlûl tipine bağlı fıkralar her tarafta az çok bulunur. Çünkü toplum/halk; toplumsal kuralları, istekleri, umut, eleştiri ve itirazlarını Behlûl tipi üzerinden göstermektedir. Halk doğrudan söyleyemediği/söylemeye korktuğu şeyleri de Behlûl tipi üzerinden söylemekte ve onu bir kahraman gibi güç sahiplerinin karşısına çıkarmaktadır. Behlûl de etrafındakilerin ihtiyaçlarına cevap verip, imkânları doğrultusunda sorunlara çözüm bulmaktadır.Behlûl tipi, toplumun umut ve ihtiyaçlarının gösterilmesidir. Toplum veya topluluk kendi yaşam şartlarından bir halk tipini ortaya çıkarır ve bununla kendini ifade eder. Toplum/halk `Divane Behlûl`ün ağzından üyelerini uyarıyor, onların sorunlarını çözüyor, idareci ve iktidarlara karşı onları koruyor. Bu bakımdan sözlü anlatılar, toplumun kendini koruma isteğinin birer ürünüdür. Aanahtar Kelimeler: Sözlü anlatılar, Behlûl, Tip

The subject of this study is `Behlül Type in Verbal Expressions`. In order to determine the characteristics of the Behlûl type, Verbal Explanations were collected from Batman, Mardin, Diyarbakir, Siirt and Sirnak. This study has tried to show that Behlul-i Diwane is a public type by sampling of oral statements.Voice recordings were made of these verbal explanations, most of which having been compiled with Kurmanci dialect of Kurdish and most of which were in the form of jokes thanks to technological devices and then were written down. Accents from any place were not taken as a standart when they were written. In other words, then arrators were put into writing as they were heard in the mouth of the narrators. Therefore, the meanings of certain words that are local and whose meaning is not widely known are given in square brackets to be understood better.As a result of the evaluation of the verbal accounts we have comprehended, we have compiled, wee have dearly seen that Behlûl is a public type. Because there is always Behlul in the center of all the accounts. All his attitudes and actions are shaped around the wishes and hopes of the people. Behlul is a fixed character and his attitude does not change according to personal interests. He always comes out on the socialside.As a result, we have found that Behlûl jokes are found more or less on all sides. Again we see that society/people show social rules, desires, hopes, criticisms and objections via Behlûl type. People are telling things that they are afraid to say/not to say directly through the type of Behlûl, and bring it into the hands of power-holders like a hero. Behlul responds to the needs of those around him and finds solutions to the problems in his possibilities.Behlul type that the hope and needs of society are being shown. Society or community reveals a type of people from their living conditions and expresses itself with it. Society/people warn their members from the mouth of `Divane Behlûl`, solve their problems, protect them against administrators and rules. In this respect, verbal explanations are product of society's desire to protect itself.Key Words: Verbal explanations, Behlul, Typ